"Τα τελευταία 200 χρόνια, η Ελλάδα ήταν στην πρώτη γραμμή της εξέλιξης της Ευρώπης".
Όλος ο κόσμος έβλεπε την Ελλάδα καθώς το Κοινοβούλιό της ψήφιζε την Τετάρτη για να περάσει ένα διχαστικό πακέτο μέτρων λιτότητας που θα μπορούσε να έχει κρίσιμες συνέπειες για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μπορεί να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτό το μικρό άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου θα μπορούσε να προσελκύσει τόσο την προσοχή. Εμείς συνήθως σκεφτόμαστε την Ελλάδα ως την πατρίδα του Πλάτωνα και του Περικλή, που η πραγματική σημασία της βρίσκεται βαθιά στην αρχαιότητα. Αλλά μόλις μετά βίας είναι η πρώτη φορά που για να κατανοήσουμε το μέλλον της Ευρώπης, θα πρέπει να στραφούμε μακριά από τις μεγάλες δυνάμεις στο κέντρο της ηπείρου και να εξετάσουμε προσεκτικά τι συμβαίνει στην Αθήνα. Γιατί τα τελευταία 200 χρόνια, η Ελλάδα ήταν στην πρώτη γραμμή της εξέλιξης της Ευρώπης.
Τη δεκαετία του 1820, ενώ διεξήγαγε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Ελλάδα έγινε ένα πρώιμο σύμβολο διαφυγής από τη φυλακή της αυτοκρατορίας. Για τους φιλέλληνες, η ανάσταση του έθνους αντιπροσώπευε την ευγενέστερη των αιτιών. ''Στο Μεγάλο Πρωινό του Κόσμου'', ο Shelley έγραψε στο ποίημα "Ελλάδα'' - ποίημα για τον αγώνα της χώρας για την ανεξαρτησία - "Το μεγαλείο της Ελευθερίας έσκασε και έλαμψε! '' Νίκη θα σήμαινε όχι μόνο ελευθερία από τους Τούρκους, αλλά και απ' όλους εκείνους τους δυνάστες που είχαν κρατήσει τόσο μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων σκλαβωμένους. Γερμανοί, Ιταλοί, Πολωνοί και Αμερικανοί συγκεντρώθηκαν κάτω από το ελληνικό μπλε και άσπρο για να πολεμήσουν για το καλό της δημοκρατίας. Και μέσα σε μια δεκαετία, η χώρα κέρδισε την ελευθερία της.
Κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα, ο ριζικά νέος συνδυασμός της συνταγματικής δημοκρατίας και του εθνοτικού εθνικισμού, που η Ελλάδα ενσωμάτωνε, ξαπλώθηκε σε όλη την ήπειρο, με αποκορύφωμα το "ειρήνη για να τερματιστεί η ειρήνη" στο τέλος του Α΄ Παγκοσμιου, όταν οι Οθωμανική, η αυτοκρατορία των Αψβούργων και η Ρωσική αυτοκρατορία διαλύθηκαν και αντικαταστάθηκαν από εθνικά κράτη.
Στον απόηχο αυτού του πολέμου, η Ελλάδα άνοιξε και πάλι το δρόμο για το μέλλον της Ευρώπης. Μόνο που τώρα ήταν η σκοτεινή πλευρά της δημοκρατίας που ήρθε στο προσκήνιο. Σε έναν κόσμο εθνών-κρατών,εθνοτικών μειονοτήτων, όπως του μουσουλμανικού πληθυσμού στην Ελλάδα και των Ορθοδόξων Χριστιανών της Μικράς Ασίας, ήταν μια συνταγή για τη διεθνή αστάθεια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι Έλληνες και Τούρκοι ηγέτες αποφάσισαν να ανταλλάξουν τους μειονοτικούς πληθυσμούς τους, με την απέλαση περίπου δύο εκατομμυρίων χριστιανών και μουσουλμάνων προς το συμφέρον της εθνικής ομοιογένειας. Η ανταλλαγή του ελληνο-τουρκικού πληθυσμού ήταν η μεγαλύτερη οργανωμένη κίνηση προσφύγων στην ιστορία σε εκείνο το σημείο και μοντέλο το οποίο έδειχναν οι Ναζί και άλλοι αργότερα για να εκτοπίζουν τους λαούς στην Ανατολική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία.
Είναι ειρωνικό, λοιπόν, ότι η Ελλάδα ήταν επίσης στην πρώτη γραμμή της αντίστασης κατά των Ναζί. Το χειμώνα του 1940-41, ήταν η πρώτη χώρα που αντεπιτέθηκε αποτελεσματικά ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα, ταπείνωσε τον Μουσολίνι στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη τους επευφημούσαν. Και πολλοί τους επευφημούσαν και πάλι μερικούς μήνες αργότερα, όταν ένας νεαρός αριστερός μαχητής της αντίστασης, ο Μανώλης Γλέζος, αναρριχήθηκε στην Ακρόπολη μια νύχτα με έναν φίλο του και κατέβασε τη σημαία σβάστικα που οι Γερμανοί είχαν πρόσφατα ξεδιπλώσει. (Σχεδόν 70 χρόνια αργότερα, ο κ. Γλέζος δάκρυζε από τα δηλητηριώδη αέρια της Ελληνικής Αστυνομίας όταν διαμαρτύρονταν για το πρόγραμμα λιτότητας.) Τελικά, όμως, η Ελλάδα υπέκυψε στη γερμανική κατοχή. Οι ναζί έφεραν μαζί τους την πολιτική αποσύνθεση, τη μαζική λιμοκτονία και, μετά την απελευθέρωση, την πτώση της χώρας στον ολοκληρωτικό πόλεμο μεταξύ των Κομμουνιστικών και Αντι-κομμουνιστικών δυνάμεων.
Λίγα χρόνια μόνο μετά την ήττα του Χίτλερ, η Ελλάδα βρέθηκε στο κέντρο της ιστορίας και πάλι, στην πρώτη γραμμή του Ψυχρού Πολέμου. Το 1947, ο Πρόεδρος Χάρρυ Τρούμαν χρησιμοποιεί την εντατικοποίηση του εμφύλιου πολέμου εκεί για να κινητοποιήσει το Κογκρέσο πίσω από το Δόγμα Τρούμαν και τις σαρωτικές δεσμεύσεις των αμερικάνικων πόρων στην περίοδο ειρήνης για την καταπολέμηση του κομμουνισμού και για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Ξαφνικά αναβαθμισμένη η Ελλάδα τώρα στάθηκε ως υπερατλαντική αιτία για μια πολύ διαφορετική Ευρώπη - μια που η ίδια είχε παραλύσει από τη διάλυση και βρήκε, ως μικρός εταίρος με την Ουάσιγκτον, το μόνο δρόμο για να βγει από την ένδεια στα μέσα της δεκαετίας του 1940. Δεδομένου ότι τα δολάρια εισέρεαν, Αμερικανοί σύμβουλοι κάθονταν στην Αθήνα λέγοντας στους Έλληνες πολιτικούς τι πρέπει να κάνουν και οι αμερικανικές ναπάλμ καίγανε τα ελληνικά βουνά καθώς οι κομμουνιστές είχαν τεθεί σε φυγή.
Η ευρωπαϊκή πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση επρόκειτο να τερματήσει την αδυναμία και την εξάρτηση της διαιρεμένης ηπείρου, και εδώ, επίσης, η Ελλάδα ήταν ένα έμβλημα σε μια νέα φάση στην ιστορία της. Η πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974, όχι μόνο έφερε την πλήρη ένταξη της χώρας σε αυτό που θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ένωση, επίσης (μαζί με τις μεταπολιτεύσεις στην Ισπανία και την Πορτογαλία, την ίδια στιγμή) προεικόνιζε το παγκόσμιο κύμα εκδημοκρατισμού της δεκαετίας του 1980 και του '90 , πρώτα στη Νότια Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία και στη συνέχεια στην Ανατολική Ευρώπη. Και έδωσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το μεράκι για τη διεύρυνση και τη φιλοδοξία να μετατραπεί από μικρό κλαμπ των πλούσιων δυτικών ευρωπαϊκών κρατών σε μια φωνή για τη νέα δημοκρατική ήπειρο στο σύνολό της, με τη μεγάλη επέκταση προς τα νότια και ανατολικά.
Και σήμερα, μετά την ευφορία της δεκαετίας του '90 που έχει ξεθωριάσει και η νέα μετριοπάθεια εδραιώθηκε μεταξύ των Ευρωπαίων, πέφτει και πάλι στην Ελλάδα να προκαλέσει τους μανδαρίνους της Ε.Ε. και να αμφισβητήσει ό, τι βρίσκεται μπροστά στην Ήπειρο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποτίθεται ότι θα στήριζε μια κατακερματισμένη Ευρώπη, θα εδραίωνε το δημοκρατικό δυναμικό της και θα μετατρεπόταν σε μια δύναμη ικανή να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια σκηνή. Είναι ίσως παγιωμένο ότι ένα από τα παλαιότερα πιο δημοκρατικά έθνη - κράτη της Ευρώπης θα πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή, ρίχνοντας όλα αυτά τα επιτεύγματα σε αμφισβήτηση. Γιατί είμαστε όλοι μικρές δυνάμεις τώρα, και για άλλη μια φορά η Ελλάδα είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα για το μέλλον.
Τη δεκαετία του 1820, ενώ διεξήγαγε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Ελλάδα έγινε ένα πρώιμο σύμβολο διαφυγής από τη φυλακή της αυτοκρατορίας. Για τους φιλέλληνες, η ανάσταση του έθνους αντιπροσώπευε την ευγενέστερη των αιτιών. ''Στο Μεγάλο Πρωινό του Κόσμου'', ο Shelley έγραψε στο ποίημα "Ελλάδα'' - ποίημα για τον αγώνα της χώρας για την ανεξαρτησία - "Το μεγαλείο της Ελευθερίας έσκασε και έλαμψε! '' Νίκη θα σήμαινε όχι μόνο ελευθερία από τους Τούρκους, αλλά και απ' όλους εκείνους τους δυνάστες που είχαν κρατήσει τόσο μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων σκλαβωμένους. Γερμανοί, Ιταλοί, Πολωνοί και Αμερικανοί συγκεντρώθηκαν κάτω από το ελληνικό μπλε και άσπρο για να πολεμήσουν για το καλό της δημοκρατίας. Και μέσα σε μια δεκαετία, η χώρα κέρδισε την ελευθερία της.
Κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα, ο ριζικά νέος συνδυασμός της συνταγματικής δημοκρατίας και του εθνοτικού εθνικισμού, που η Ελλάδα ενσωμάτωνε, ξαπλώθηκε σε όλη την ήπειρο, με αποκορύφωμα το "ειρήνη για να τερματιστεί η ειρήνη" στο τέλος του Α΄ Παγκοσμιου, όταν οι Οθωμανική, η αυτοκρατορία των Αψβούργων και η Ρωσική αυτοκρατορία διαλύθηκαν και αντικαταστάθηκαν από εθνικά κράτη.
Στον απόηχο αυτού του πολέμου, η Ελλάδα άνοιξε και πάλι το δρόμο για το μέλλον της Ευρώπης. Μόνο που τώρα ήταν η σκοτεινή πλευρά της δημοκρατίας που ήρθε στο προσκήνιο. Σε έναν κόσμο εθνών-κρατών,εθνοτικών μειονοτήτων, όπως του μουσουλμανικού πληθυσμού στην Ελλάδα και των Ορθοδόξων Χριστιανών της Μικράς Ασίας, ήταν μια συνταγή για τη διεθνή αστάθεια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι Έλληνες και Τούρκοι ηγέτες αποφάσισαν να ανταλλάξουν τους μειονοτικούς πληθυσμούς τους, με την απέλαση περίπου δύο εκατομμυρίων χριστιανών και μουσουλμάνων προς το συμφέρον της εθνικής ομοιογένειας. Η ανταλλαγή του ελληνο-τουρκικού πληθυσμού ήταν η μεγαλύτερη οργανωμένη κίνηση προσφύγων στην ιστορία σε εκείνο το σημείο και μοντέλο το οποίο έδειχναν οι Ναζί και άλλοι αργότερα για να εκτοπίζουν τους λαούς στην Ανατολική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία.
 |
| Αυτούς τους γνωρίζει όλος ο κόσμος... |
 |
| ...τώρα μαθαίνει κι αυτούς |
Λίγα χρόνια μόνο μετά την ήττα του Χίτλερ, η Ελλάδα βρέθηκε στο κέντρο της ιστορίας και πάλι, στην πρώτη γραμμή του Ψυχρού Πολέμου. Το 1947, ο Πρόεδρος Χάρρυ Τρούμαν χρησιμοποιεί την εντατικοποίηση του εμφύλιου πολέμου εκεί για να κινητοποιήσει το Κογκρέσο πίσω από το Δόγμα Τρούμαν και τις σαρωτικές δεσμεύσεις των αμερικάνικων πόρων στην περίοδο ειρήνης για την καταπολέμηση του κομμουνισμού και για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Ξαφνικά αναβαθμισμένη η Ελλάδα τώρα στάθηκε ως υπερατλαντική αιτία για μια πολύ διαφορετική Ευρώπη - μια που η ίδια είχε παραλύσει από τη διάλυση και βρήκε, ως μικρός εταίρος με την Ουάσιγκτον, το μόνο δρόμο για να βγει από την ένδεια στα μέσα της δεκαετίας του 1940. Δεδομένου ότι τα δολάρια εισέρεαν, Αμερικανοί σύμβουλοι κάθονταν στην Αθήνα λέγοντας στους Έλληνες πολιτικούς τι πρέπει να κάνουν και οι αμερικανικές ναπάλμ καίγανε τα ελληνικά βουνά καθώς οι κομμουνιστές είχαν τεθεί σε φυγή.
Η ευρωπαϊκή πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση επρόκειτο να τερματήσει την αδυναμία και την εξάρτηση της διαιρεμένης ηπείρου, και εδώ, επίσης, η Ελλάδα ήταν ένα έμβλημα σε μια νέα φάση στην ιστορία της. Η πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974, όχι μόνο έφερε την πλήρη ένταξη της χώρας σε αυτό που θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ένωση, επίσης (μαζί με τις μεταπολιτεύσεις στην Ισπανία και την Πορτογαλία, την ίδια στιγμή) προεικόνιζε το παγκόσμιο κύμα εκδημοκρατισμού της δεκαετίας του 1980 και του '90 , πρώτα στη Νότια Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία και στη συνέχεια στην Ανατολική Ευρώπη. Και έδωσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το μεράκι για τη διεύρυνση και τη φιλοδοξία να μετατραπεί από μικρό κλαμπ των πλούσιων δυτικών ευρωπαϊκών κρατών σε μια φωνή για τη νέα δημοκρατική ήπειρο στο σύνολό της, με τη μεγάλη επέκταση προς τα νότια και ανατολικά.
Και σήμερα, μετά την ευφορία της δεκαετίας του '90 που έχει ξεθωριάσει και η νέα μετριοπάθεια εδραιώθηκε μεταξύ των Ευρωπαίων, πέφτει και πάλι στην Ελλάδα να προκαλέσει τους μανδαρίνους της Ε.Ε. και να αμφισβητήσει ό, τι βρίσκεται μπροστά στην Ήπειρο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποτίθεται ότι θα στήριζε μια κατακερματισμένη Ευρώπη, θα εδραίωνε το δημοκρατικό δυναμικό της και θα μετατρεπόταν σε μια δύναμη ικανή να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια σκηνή. Είναι ίσως παγιωμένο ότι ένα από τα παλαιότερα πιο δημοκρατικά έθνη - κράτη της Ευρώπης θα πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή, ρίχνοντας όλα αυτά τα επιτεύγματα σε αμφισβήτηση. Γιατί είμαστε όλοι μικρές δυνάμεις τώρα, και για άλλη μια φορά η Ελλάδα είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα για το μέλλον.
"Γιατί είμαστε όλοι μικρές δυνάμεις τώρα, και για άλλη μια φορά η Ελλάδα είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα για το μέλλον". Παιδιά φοβερή ατάκα από τον καθηγητή. Αμφιβάλλω αν ποτέ κανείς από μας έιχε διανοηθεί, για να μην πω τολμήσει, να δει την Ελλάδα ως ενεργό και αδιάκοπο παράγοντα διαμόρφωσης των παγκόσμιων συσχετισμών. Λοιπόν, μέσα από αυτήν την πρωτοφανή κρίση που βιώνουμε τελευταία, αρχίζουμε σιγά σιγά να αυτοπροσδιοριζόμαστε και να ψυλλιαζόμαστε για το ρόλο μας μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Ίσως είναι η πρώτη φορά που είμαστε τόσο απογυμνωμένοι και ανήμποροι μπροστά στις μεγάλες αλήθειες ώστε δεν μπορούμε να κρύψουμε τίποτα ούτε από τους γύρω μας ούτε από τον εαυτό μας. Παιδιά αυτό μ' αρέσει πολύ και να δείτε ότι τελικά θα βγει σε καλό.
ΑπάντησηΔιαγραφή