- The Guardian
- By David Priestland & Helena Smith*
"Δεν το καταλαβαίνω αυτό – στην Ελλάδα ζούμε πόλεμο..."
Θυμός και αμηχανία στους δρόμους της Αθήνας μετά την απονομή του βραβείου Νόμπελ για την ειρήνη στην Ε.Ε.
Στη χώρα αυτή, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της χειρότερης κρίσης που χτύπησε την ήπειρο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η είδηση ότι δόθηκε το βραβείο στην ΕΕ ως επιβράβευση των προσπαθειών της για την προώθηση της ειρήνης και της Δημοκρατίας, χαιρετίστηκε με αμηχανία και δυσπιστία. Τρεις μέρες αφότου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στους δρόμους της Αθήνας κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της Άγκελα Μέρκελ – ορισμένοι ντυμένοι με ναζιστικές στολές — πολλοί αναρωτήθηκαν αν η απόφαση ήταν ένα αστείο. Ή μήπως ένα νορβηγικό τέχνασμα για να υποκύψει, το ολοένα και περισσότερο διαιρεμένο και παραλυμένο από το χρέος έθνος, στις απαιτήσεις λιτότητας της Γερμανία . Στο σκεπτικό του εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ, του αριστερού κόμματος που μπορεί να ήταν μια απλή υποσημείωση, αν δεν ήταν σήμερα η αξιωματική αντιπολίτευση στην Ελλάδα, η απόφαση "απαξιώνει" και "βλάπτει" το θεσμό του βραβείου Νόμπελ ειρήνης.
"Απλά δεν καταλαβαίνω ποιος ήταν ο συλλογισμός πίσω από αυτό" είπε ο Πάνος Σκουρλέτης, εκπρόσωπος τύπου του Κόμματος. "Σε πολλά μέρη της Ευρώπης, αλλά κυρίως στην Ελλάδα, βιώνουμε πραγματικά μια εμπόλεμη κατάσταση σε καθημερινή βάση, έστω και με έναν πόλεμο που δεν έχει κηρυχθεί επισήμως. Δεν υπάρχει τίποτα το ειρηνικό σ' αυτό".
Ο πρόεδρος της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ, Thorbjoern Jagland , ανακοινώνει
την απόφαση να δοθεί το βραβείο για την ειρήνη στην ΕΕ. Οι αντιδράσεις συνεχίζονται.
Σχεδόν τρία χρόνια από τότε που ξεκίνησε η κρίση χρέους κάτω από την Ακρόπολη, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό πολλών ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πόλεμο – έναν οικονομικό πόλεμο, οι συνέπειες του οποίου, η φτώχεια και το μίσος, η οργή και η απόγνωση, έχουν αρχίσει να γκρεμίσουν αδυσώπητα την κοινωνία. Και για τη μεγάλη πλειοψηφία της ΕΕ – με τη Γερμανία στο πηδάλιο – φταίει αποκλειστικά και μόνο αυτή.
"Είναι ένα νέο είδος πολέμου, χωρίς όπλα, αλλά επίσης θανατηφόρου" λέει ο Τάκης Καπεολδάσης, καλλιτέχνης του τατουάζ, εκφράζοντας τη διάθεση των περισσότερων. "Δεν θέλω να είμαι υβριστικός, αλλά οι πολιτικές της Ευρώπης έπεσαν πάνω στα κεφάλια μας και τώρα παίρνει ως δώρο όλα τα βραβεία για την ειρήνη και τη συμφιλίωση".
"Εκείνοι που έκαναν αυτήν την επιλογή θα πρέπει να έλθουν και να περπατήσουν στους δρόμους μας, τώρα που υπάρχει ειρήνη και αρμονία, γιατί σύντομα θα είναι πολύ αργά". Για τους νέους Έλληνες όπως η Καρμέλα Κοντού, που ανήκουν στη γενιά που έχει πληγεί σκληρότερα από την οικονομική και κοινωνική κατάρρευση της χώρας, η ιδέα ότι η ΕΕ ανταμείβεται για την "επιτυχία της στην πάλη" για την ενίσχυση της Δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ήταν ιδιαίτερα θρασεία. Μετά από όλα αυτά, λέει, "Όλο και περισσότεροι Έλληνες αυτοκτονούν ακριβώς επειδή δε βλέπουν κανένα φως στην άκρη του τούνελ".
Ακόμη χειρότερο είναι το δημοκρατικό έλλειμμα. Αυξανόμενος αριθμός Ελλήνων αισθάνονται ότι δεν έχουν καμία δημοκρατική επιρροή πάνω σε οποιεσδήποτε από τις πολιτικές που έχουν αλλάξει τη ζωή τους. Η Ελλάδα μπορεί πληρώνει τα χρόνια της ανηθικότητας, αλλά τα φέρετρα αυτών που δεν μπορούν να πληρώνουν άλλο τους λογαριασμούς βρίσκονται στη σειρά.
"Το κλίμα δεν είναι βαρύ, είναι απελπιστικό. Οι άνθρωποι αυτοκτονούν και τα ποσοστά των αυτοκτονιών εκτινάσσονται στα ύψη, γιατί απλά δεν αντέχουν και η ΕΕ είναι σίγουρα συνυπεύθυνη" λέει ένας 25χρονος. "Δεν ξέρω, ίσως προσπαθούν να υποστηρίξουν ένα σχέδιο που καταπίνεται, γιατί το λιγότερο που κανείς μπορεί να πει είναι ότι η απόφαση είναι πραγματικά περίεργη".
Ο Πέτρος Μάρκαρης, εξέχων συγγραφέας και τακτικός σχολιαστής ευρωπαϊκών υποθέσεων, πιστεύει ότι ήταν "μεγάλο λάθος" που η ΕΕ θα επιβραβευτεί με ένα βραβείο ειρήνης. Το μπλοκ μπορεί να γεννήθηκε από τις στάχτες του μεγαλύτερου ολέθρου που κατέστρεψε την ήπειρο, αλλά ενώ ένωσε τα Έθνη ειρηνηκά, σπάνια έκανε οτιδήποτε, ενεργά, για να προωθήσει την ιδέα" είπε.
"Με βάση τη λογική αυτή, κάθε χώρα που έζησε ειρηνικά αξίζει το βραβείο", είπε στον Guardian, προσθέτοντας ότι είναι σαφές ότι το βραβείο έχει καταστει "βραβείο με κάποια ατζέντα".
Προσωπικά δε συμφωνώ ότι πρέπει να ανταλλάσουμε γύρω μας τη λέξη "πόλεμος" τόσο ελεύθερα σε μια χώρα που έχει πληγεί από [το 1946-49] εμφύλιο πόλεμο" είπε. "Αλλά πιστεύω ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η οικονομική κρίση εκτός Ελλάδας και από τους πολιτικούς μας, οδηγεί την χώρα στην καταστροφή". Με τον προβληματισμό να γιγαντώνεται ότι η Ελλάδα οδεύει προς την κατάρρευση υπό την πίεση της ΕΕ-ΔΝΤ – η πρώτη αντίδραση που επικράτησε στην ανακήρυξη του βραβείου ειρήνης ήταν ότι αυτό ήταν μια γελοιότητα. Η Ιωάννα Νικολαρεΐζη, Αθηναία φωτογράφος, είπε: "Είναι παράλογο. Αυτό είναι ένα βραβείο που πρέπει να δίνεται σε ένα ανθρώπινο ον, όχι σ' ένα όργανο που βυθίζεται στον βούρκο”.
Οι εικόνες αυτές μόνο εποχή ειρήνης δε θυμίζουν.
Εάν πείτε τη λέξη "Βρυξέλλες" οι περισσότεροι Βρετανοί, αμέσως θα τη συνδέσουν με τη λέξη "γραφειοκρατία", ή ίσως με τις "ίσιες μπανάνες" (σ.μ. οι "ίσιες μπανάνες" ήταν μία κανονιστική απόφαση των γραφειοκρατών των Βρυξελλών με την οποία απαγόρευαν την εισαγωγή μπανανών στην ΕΕ που δεν ήταν ίσιες. Αυτό χρησιμοποιήθηκε από τους ευρωσκεπτικιστές της Βρετανίας για να δείξουν πόσο ασήμαντες είναι οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων). Έτσι η απονομή του βραβείου Νόμπελ ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια σημαντική υπενθύμιση ότι το Ευρωπαϊκό Σχέδιο είχε πάντα στον πυρήνα του ένα ισχυρό στοιχείο αντιπολεμικού ιδεαλισμού. Η στιγμή όμως που δίνεται το βραβείο, ωστόσο, είναι σαφώς περίεργη Η καθιέρωση του ευρώ μετέτρεψε την ΕΕ από ένα θεσμικό όργανο, που χρησιμοποίησε την οικονομική ολοκλήρωση για την προώθηση της ειρήνης, σε ένα όργανο που θυσιάζει την ειρήνη στον βωμό της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Οι Βρυξέλλες ανταμείβονται για το ειρηνικό τους παρελθόν σε μια στιγμή που προκαλούν εμφύλιες διαμάχες.
Το Ευρωπαϊκό σχέδιο δεν ήταν ποτέ απόλυτα ιδεαλιστικό φυσικά. Τα άκαμπτα εθνικά συμφέροντα και η αποφασιστικότητα να αποφευχθεί η υπερβολική επιρροή των ΗΠΑ ήταν επίσης μέσα στους υπολογισμούς των ιδρυτών του. Ούτε το ειρηνικό προφίλ της Ευρώπης εκτείνονταν πάντα πέρα από τα σύνορά της. Μερικές φορές μεμονωμένες χώρες έπαιξαν κάθε άλλο παρά ειρηνικό ρόλο στον κόσμο – ιδιαίτερα οι γαλλικές και βρετανικές υπηρεσίες που αναμειγνύονταν στις πρώην αυτοκρατορίες τους. Ο προστατευτισμός της Ευρώπης επίσης έβλαψε τα συμφέροντα του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Ακόμη και έτσι, υπήρχε ένας πραγματικός διεθνισμός από την πρώτη γενιά Ευρωπαίων. Της ανατολικός Γάλλος Ρομπέρ Σουμάν, ο δυτικός Γερμανός Κόνραντ Άντενάουερ και ο βόρειος Ιταλός Αλσίντε ντέρμπι Γκάσπερι, όλοι μεγάλωσαν στην Ευρώπη, στα χρόνια του πολέμου. Και οι τρεις γνώριζαν τους κινδύνους του πολέμου από προσωπικές και οικογενειακές εμπειρίες.
Ήταν αυτή η αίσθηση του ιδεαλισμού που επέτρεψε την Ευρώπη να παίξει έναν τέτοιο ρόλο κατά τη μετάβαση της Πορτογαλίας και της Ισπανίας στη δημοκρατία στη δεκαετία του 1970. Και οι Βρυξέλλες ήταν ένας φάρος για τους δημοκράτες της Ανατολικής Ευρώπης μετά το 1989 εν πολλοίς για τον ίδιο λόγο. Ενώ η Ουάσιγκτον του Τζορτζ Μπους προσπαθούσε να δεσμεύει τις πρώην κομουνιστικές χώρες σε μία στρατιωτικού χαρακτήρα αντιρωσσική συμμαχία, η ΕΕ, χρησιμοποιώντας το καρότο του μέλους, ενθάρρυνε την αυταρχική ελίτ σε μεταρρυθμίσεις.
Για μεγάλο μέρος της ιστορίας, ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Σχέδιο είχε καλή έξωθεν μαρτυρία για ένα βραβείο ειρήνης – αν και ποτέ δεν θα κέρδιζε ένα βραβείο για την εσωτερική Δημοκρατία. Αλλά από το 2008, το καταστροφικό ενιαίο νόμισμα έχει μετατρέψει την ΕΕ σε πηγή σύγκρουσης, ακόμη και βίας.
Το ευρώ αρχικά ήταν καλοπροαίρετο. Ο Ζακ Ντελόρ, δημιουργός του, ήταν Γάλλος Χριστιανοσοσιαλιστής, που πίστευε ότι ήταν απαραίτητο για να προαγάγει τη σταθερότητα του νομίσματος και την ελεύθερη ροή κεφαλαίων. Αλλά ο Ντελόρ ήλπιζε επίσης ότι θα ήταν εξισορροπημένο από ισχυρά ευρωπαϊκά όργανα, που θα επέτρεπαν να διαφυλαχθούν οι βιομηχανικές πολιτικές των χωρών της Ευρώπης και τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας.
Όπως γνωρίζουμε, αυτό που συνέβη στην πράξη ήταν ότι το ευρώ, σε συνδυασμό με την οικονομική απελευθέρωση, επέτρεψε την τεράστια συσσώρευση χρέους στο Νότο. Θα έπρεπε να το περιμένουμε, αυτό ακριβώς που συνέβη κατά το τελευταίο καταστροφικό πείραμα ενιαίου νομίσματος – το χρυσό πρότυπο του 1920.
Τώρα που αναγκαστικά έχει σκάσει η φούσκα, το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών είναι έντονο – ακριβώς όπως ήταν τη δεκαετία το '30. Στην Ελλάδα, βλέπουμε την πόλωση της Βαϊμάρης και την κοινωνική κατάρρευση. Οι Νότιοι Ευρωπαίοι καταγγέλλουν το γερμανικό "ιμπεριαλισμο" ακριβώς όπως οι Γερμανοί κάποτε καταδίκαζαν την οικονομική χειραγώγηση από τους αμερικανούς "Εβραίους" τραπεζίτες. Και ακόμα όσο παραμένουν προσηλωμένοι στο ευρώ στις Βρυξέλλες, οι διχογνωμίες θα επιδεινώνονται. Γιατί το ενιαίο νόμισμα δεν επιτρέπει την υποτίμηση και την αύξηση των εξαγωγών τους.
Το 1896, ο βουλευτής του Κογκρέσου William Jennings Bryan έκανε την περίφημη έκκληση προς την αμερικανική κυβέρνηση να μην "σταυρώνει την ανθρωπότητα πάνω σ' έναν χρυσό σταυρό". Και καθώς οι ευρωκράτες θα κατεβαίνουν στο Όσλο προκειμένου να παραλάβουν το βραβείο τους θα πρέπει να θυμούνται τα λόγια του. Γιατί φαίνονται πρόθυμοι να καρφώσουν το ίδιο το Ευρωπαϊκό Σχέδιο στο σταυρό του ευρώ.
*Ο David Priestland διδάσκει Ιστορία στο Oxford University και είναι συγγραφέας του βιβλίου: Μια Νέα Ιστορία Ισχύος. Η Helena Smith είναι ανταποκρίτρια της Guardian στην Αθήνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου