- Le Monde Diplomatique
- by Chris J Bickerton
Όταν, στις αρχές του έτους, η Γερμανία και η Γαλλία πρότειναν ένα «σύμφωνο για την ανταγωνιστικότητα», η οποία περιελάμβανε διατάξεις για την εξάλειψη των συστημάτων τιμαριθμικής προσαρμογής μισθών και αναμόρφωση των εθνικών νόμων για τις συντάξεις, ο ασκών χρέη πρωθυπουργού στο Βέλγιο Yves Leterne απάντησε οργισμένα : «Δεν πρέπει να αφήσουμε το κοινωνικό μας μοντέλο να αναιρεθεί ". Καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει μετατραπεί ήσυχα σε δανειστή της τελευταίας λύσης για κράτη μέλη της ευρωζώνης, έχει επεκτείνει την ανάμιξή της στις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές, συνηγορώντας υπέρ ριζικών, κοινωνικά διχαστικών μέτρων λιτότητας.
 |
| Η δημοσιονομική κρίση της Ευρωζώνης αποκαλύπτει πολλές από τις αδικίες που ήταν μέχρι τώρα θαμμένες |
Η κρίση της Ευρωζώνης έχει αποκαλύψει πολλές από τις αδικίες που ήταν θαμμένες βαθιά στην ευρωπαϊκή πολιτική οικονομία. Αλλά θα ήταν λάθος να θεωρηθεί η ΕΕ ως νεοφιλελεύθερη απειλή για την κοινωνική δημοκρατική κληρονομιά της Ευρώπης. Η "Κοινωνική Ευρώπη" εμφανίστηκε μετά την ήττα αυτής της κληρονομιάς, όχι ως η επέκτασή της σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Βλέπουμε την τρέχουσα κρίση ως την εμβάθυνση της προϋπάρχουσας αντι-κοινωνικής τάσης στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Η αιτία όλων αυτών δεν είναι η ΕΕ, αλλά οι εθνικές κυβερνήσεις της. Οι κυβερνήσεις είναι αυτές που έχουν προσπαθήσει να διατηρήσουν την Ευρωζώνη ως έχει, για να μη θίξουν τα ισχυρά συμφέροντα των τραπεζών και, επίσης, γιατί η ζωή έξω από την Ευρωζώνη είναι αδιανόητη για τα μέλη της. Το Ευρώ είναι όχι μόνο ένα νόμισμα, είναι επίσης ένας ξεχωριστός τρόπος χάραξης πολιτικής όπου η ευθύνη για τις αποφάσεις διαχέεται σε μια συγκλονιστική σειρά από επιτροπές φορέων και θεσμών και όπου οι εθνικές κυβερνήσεις είναι θωρακισμένες στο εσωτερικό τους από τις προκλήσεις που προέρχονται από τους πληθυσμούς τους.
Μπορούμε να εντοπίσουμε την ιδέα της "Κοινωνικής Ευρώπης" πίσω στον Jacques Delors. Ως υπουργός Οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση Μιτεράν στις αρχές του 1980, ο Delors προήδρευσε στην αποτυχημένη κεϋνσιανή επανεκκίνηση της γαλλικής οικονομίας. Πιστεύοντας ότι η κοινωνική δημοκρατία χρειάζεται να συμφιλιωθεί με την αγορά, αλλά και η ίδια να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Delors επεδίωξε αυτό το στόχο, όταν έγινε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1985. Αν και ήταν σε θέση να εισαγάγει την ανακατανομή του πλούτου σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω των διαρθρωτικών ταμείων, η περίοδος αυτή σημαδεύτηκε από την ιστορική ήττα του οργανωμένου εργατικού δυναμικού σε όλη την Ευρώπη.
Το μεταπολεμικό κεϋνσιανό μοντέλο είχε επικεντρωθεί στην πλήρη απασχόληση και στη χορήγηση στις εργατικές τάξεις μεγαλύτερου μεριδίου του εθνικού πλούτου μέσω της αύξησης των μισθών. Αυτό διαλύθηκε προοδευτικά και αντικαταστάθηκε από ένα εναλλακτικό σχέδιο που έδινε προτεραιότητα στη σταθερότητα των τιμών έναντι των θέσεων εργασίας και επικεντρωνόταν στην συγκράτηση των μισθών και την μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας ως την κύρια οδό για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Ιταλία και στη Γερμανία, αυτή η αλλαγή στην κατεύθυνση επιδιώχθηκε μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων στις συντεχνίες της κεϋνσιανής εποχής. Σε άλλες περιπτώσεις και κυρίως στη Βρετανία, η αλλαγή ήρθε με απευθείας σύγκρουση μεταξύ του οργανωμένου εργατικού δυναμικού και του κράτους. Παρόλα αυτά κοινή για όλους ήταν η χρήση της "Ευρώπης" ως μια διαδρομή μέσω της οποίας οι κοινωνικοί δεσμοί και οι υποχρεώσεις της "Χρυσής Εποχής" του κεϋνσισμού είχαν εγκαταλειφθεί. Οι πολιτικές των ιδιωτικοποιήσεων και της απελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών σε όλη την Ευρώπη ήρθαν περίπου ως αποτέλεσμα αποφάσεων των εθνικών κυβερνήσεων. Ωστόσο, οι πολιτικές αυτές στη συνέχεια υλοποιούνταν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ενιαίας Αγοράς και με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου να περιορίσουν τις δυνατότητες για τους αντιπάλους να κινητοποιηθούν σε εθνικό επίπεδο.
Οι ηγέτες της Κοινωνικής Ευρώπης
Κοιτάζοντας τους ηγέτες της "Κοινωνικής Ευρώπης", όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, τα στοιχεία δείχνουν πως οι χώρες αυτές έχουν κάνει χρήση των αντι-κοινωνικών μοντέλων ανάπτυξης. Στη Γερμανία, η ικανότητα της κυβέρνησης να εξασφαλίσει τη συγκράτηση των μισθών από τα συνδικάτα που εκπροσωπούσαν τις εξαγωγικές βιομηχανίες της ήταν κρίσιμη για την έξοδο της χώρας από την ύφεση των αρχών της δεκαετίας του 2000. Παρόμοιες πολιτικές ακολουθήθηκαν στην Ολλανδία, τη χώρα με τη χαμηλότερη ανεργία στην Ευρώπη, αλλά και με το υψηλότερο ποσοστό των εργαζομένων με συμβάσεις ορισμένου (δηλαδή όχι μόνιμη εργασία) χρόνου.Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης διαμόρφωσε το μέσο ετήσιο ΑΕΠ της Ευρωζώνης, αλλά δημιούργησε συγκρούσεις μεταξύ των κρατών μελών, που ήταν σε θέση να πετύχουν αυτά τα είδη των εσωτερικών ανταγωνιστικών υποτιμήσεων και αυτών, στην περιφέρεια της Ευρωζώνης, όπου η τροφοδοτούμενη με δάνεια ανάπτυξη οδήγησε σε πληθωρισμό μισθών. Βλέπουμε αυτές τις ασυμμετρίες να αντικατοπτρίζονται στα στοιχεία για το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ως ποσοστό της ετήσιας ανάπτυξης που προβλέπονται από τον ΟΟΣΑ. Ο μέσος όρος για την περίοδο 2000-2008 στη Γερμανία είναι 0,6%, στην Ολλανδία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 1%. Στην Ισπανία, είναι 3,1%, στην Ιρλανδία (για την περίοδο 2003-2008) είναι 3,8%.
Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης ήταν μια προέκταση αυτής της Αντι-κοινωνικής Ευρώπης: Προλαβαίνοντας τις χώρες να χρησιμοποιούν τις νομισματικές υποτιμήσεις ως μέσα για την επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας, όλη την πίεση για προσαρμογή μεταφέρθηκε στις αγορές εργασίας. Με δημοσιονομικούς πόρους δεμένους στην διάσωση των τραπεζών, η πραγματικότητα αυτής της μεταφοράς άρχισε να τσιμπάει. Η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας είναι το κύριο εργαλείο που διατίθεται για τη χάραξη πολιτικής σήμερα, με προβλέψιμες συνέπειες τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά. Οι διαμαρτυρίες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, από την Αθήνα μέχρι τη Μαδρίτη, έχουν καταστεί σύνηθες στοιχείο των ευρωπαϊκών ειδήσεων το 2011, ενώ τη χάραξη πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που απομονώνεται από τις διαμαρτυρίες και τα παράπονα των εθνικών πληθυσμών, έχει ενταθεί.
Γιατί οι κυβερνήσεις στην Ευρωζώνη είναι τόσο αποφασισμένες να διατηρήσουν τη νομισματική ένωση ως έχει; Είναι γιατί η πολιτική έχει μεγαλύτερη σημασία. Από την πλευρά των ιδιωτών επενδυτών, μια ελληνική έξοδος από την Ευρωζώνη θα έχει κάποιο νόημα: αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 3% του συνολικού ΑΕΠ της ευρωζώνης και όμως απειλώντας να φέρει κάτω το σύνολο του νομισματικού μπλοκ μέσα από τις επιπτώσεις της μόλυνσης, ισχυρά επιχειρήματα μπορούν να αντιπαρατεθούν σε μια ελληνική έξοδο. Δεν θα ήταν όμορφο, αλλά ούτε και θα είχε ως αποτέλεσμα θανάσιμο πλήγμα στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, όπως το έθεσε (υπερβολικά) ο Τζορτζ Σόρος.
Αυτό που ξεχωρίζει είναι η προσκόλληση των εθνικών πολιτικών αποφάσεων στην ένταξη στην Ευρωζώνη. Κοιτάζοντας τις ενέργειες και τα λόγια του κ. Παπανδρέου, Μέρκελ, Σαρκοζί και Μπερλουσκόνι, είναι σαφές ότι κανένας από αυτούς δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή έξω από την ευρωζώνη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το να είσαι μέλος της κοινής νομισματικής ζώνης έχει γίνει βασικό χαρακτηριστικό των κυβερνήσεων στον τρόπο διακυβέρνησης των κοινωνιών τους, δηλαδή μέσω εξωτερικών πλαισίων, κανόνων και προτύπων. Όταν η Ιταλία αντιμετώπισε υψηλότερο κόστος δανεισμού λόγω της αμφιβολίας για την ικανότητά της να εφαρμόσει περικοπές των δαπανών, ο Μπερλουσκόνι επέκρινε τη Γαλλία και τη Γερμανία ότι θέλουν να διατηρήσουν τον πολιτικό έλεγχο επί των αποφάσεων της ΕΚΤ να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων. Μόνο δίνοντας στην ΕΚΤ ανεξάρτητη εξουσία να εμπλέκεται στις αγορές ομολόγων κατά την κρίση της, αυτό που ονομάζει ο Μπερλουσκόνι σωστή "Κοινοτική Διακυβέρνηση", θα κέρδιζαν οι αγορές. Για έναν ηγέτη που δεν ντρέπεται να παίζει το εθνικό-λαϊκιστικό χαρτί, η αντίδραση του Μπερλουσκόνι αυτήν την στιγμή ήταν ενστικτώδης απέναντι σε μια εξωτερική αρχή.
Αλλά δεν είναι οι εξωτερικές αρχές που έχουν την εξουσία κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης. Οι αρμοδιότητες της ΕΚΤ και των άλλων φορέων, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι καλύτερα κατανοητές ως μέρος μιας βαθύτερης και πιο μακροχρόνιας διαδικασίας, που η ίδια η ΕΕ είναι η καλύτερη έκφραση. Είναι η προτίμηση που έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, έμμεσα, μέσω ανεξάρτητων φορέων. Η ιδέα της επιβολής ορίων στο τι μπορούν να κάνουν οι εθνικές κυβερνήσεις, μέσω των εθνικών δημοσιονομικών κανονισμών που έχουν συνταγματική ισχύ και η ενίσχυση των δημοσιονομικών εξουσιών εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει γίνει ο μόνος τρόπος με τον οποίο πολιτική δράση μπορεί να κατανοηθεί σήμερα στην Ευρώπη.
Αυτή είναι η κληρονομιά της διάλυσης της κεϋνσιανής συναίνεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και του 1980: Η απώλεια της πίστης στις εθνικές οικονομικές στρατηγικές που συνοδεύτηκε από μια ευρύτερη κατάρρευση της πίστης στην αποτελεσματικότητα της συλλογικής πολιτικής αντίδρασης στις διεθνείς οικονομικές δυνάμεις. Εκείνη την εποχή, η στροφή στην εξωτερική υποστήριξη ήταν μια συνειδητή και ενδεχόμενη στρατηγική για να υπονομεύσουν τη δύναμη της οργανωμένης εργασίας. Με την πάροδο του χρόνου, έχει γίνει μια αιώνια αλήθεια για τα όρια της δημόσιας πολιτικής σε ένα παγκοσμιοποιημένο και ταραχώδη κόσμο.
Το πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά μεταφέρουν την ευθύνη μακριά από τις εθνικές κυβερνήσεις και επενδύουν σε αόριστους και αφηρημένους κανόνες. Αν η κρίση εμβαθύνει ακόμη περισσότερο, ποιος ακριβώς θα κατηγορηθεί; Είναι επειδή η συμμετοχή στην Ευρωζώνη διαχέει τόσο αποτελεσματικά την πολιτική ευθύνη σε ένα μεγάλο πλήθος ιδιωτικών συνεδριάσεων, επιτροπών και θεσμών που είναι πολύ ευπρόσδεκτο στους εθνικούς ηγέτες. Η δυναμική που καθοδηγεί την κρίση της Ευρωζώνης ήταν ένας συνδυασμός εμβάθυνσης της Αντι-κοινωνικής Ευρώπης και μιας συνεχιζόμενης υπεκφυγής των εθνικών κυβερνήσεων από την άσκηση της δικής της εξουσίας και δύναμης.
Η κρίση στην Ευρωζώνη με ημερομηνίες
Νοέμβρίοος 2009 - Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, ανακοινώνει ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το έτος είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο προηγουμένως νομίζαμε, διαμορφώθηκε σε 12,7% του ΑΕΠ
Απρίλιος 2010 -Η Ελλάδα στρέφεται προς την ΕΕ και το ΔΝΤ για ένα σχέδιο διάσωσης 110 δισεκατομμυρίων ευρώ
Μάιος 2010 - Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης ανακοινώνουν 750δις € πακέτο διάσωσης (500 δις από την ΕΕ και 250 δις ευρώ από το ΔΝΤ). Η ΕΚΤ αρχίζει να αγοράζει ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου.
Οκτώβριος 2010 - Στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης αποφασίσουν την ίδρυση μόνιμου ταμείου που θα χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη προβληματικών οικονομιών της Ευρωζώνης. Οι εξουσίες της ΕΕ για την εποπτεία επί των εθνικών προϋπολογισμών, επίσης, θα επεκταθούν.
Νοέμβριος 2010 - Η Ιρλανδία στρέφεται προς την ΕΕ για μια συμφωνία διάσωσης ύψους έως 85 δισ. ευρώ
Μαρτίου 2011 - Το αποτυχημένο γαλλογερμανικό Σύμφωνο για την Ανταγωνιστικότητα ακολουθείται από ένα πιο επιτυχημένο Σύμφωνο για το ευρώ, που θα εποπτεύεται από την Επιτροπή και όχι από τις εθνικές κυβερνήσεις. Η δανειοδοτική ικανότητα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αυξάνεται έως 440 δισ. ευρώ και τα κονδύλια για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας στο ποσό των 500 δισ. ευρώ
Μάης 2011 - Η Πορτογαλία φτάνει σε συμφωνία διάσωσης με την ΕΕ της τάξης των 78 δισ. ευρώ
Ιούνιος 2011 -Εκτιμάται ότι η ΕΚΤ είναι εκτεθειμένη στο χρέος της Πορτογαλίας, της Ιρλανδία, της Ελλάδας και της Ισπανίας σε 444 δις € (στοιχεία από την Open Europe)
Ιούλιος 2011 - Συμφωνείται ένα δεύτερο πακέτο διάσωσης για την Ελλάδα το οποίο ανέρχεται σε 109 δις €. Το σχέδιο επίσης βλέπει μια μείωση των επιτοκίων για τα δάνεια έκτακτης ανάγκης στην Ελλάδα και κάποια συμμετοχή στο σχέδιο του ιδιωτικού τομέα (που συνεπάγονται απώλεια του ιδιωτικού τομέα της τάξης του 20% των δανείων τους στην Ελλάδα)
Αύγουστος του 2011 - η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απαντά στην αύξηση του κόστους δανεισμού στα ισπανικά και ιταλικά ομόλογα, παρεμβαίνοντας και αγοράζοντας μερικά από τα ομόλογα των χωρών αυτών η ίδια, αυξάνοντας περαιτέρω την έκθεσή της στο δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου