- The Wall Street Journal
- By Pierpaolo Barbieri*
Η απόφαση της προέδρου Κριστίνα Κίρσνερ να εθνικοποιήσει την YPF, την πετρελαϊκή εταιρεία της Αργεντινής, που ελέγχεται από την Ισπανική Repsol, δημιούργησε σε πολλούς μεγάλη έκπληξη. Αλλά για κάποιον που μεγάλωσε στην Αργεντινή, ήταν απόλυτα προβλέψιμη. Η χώρα μου έχει ξαναγίνει συνώνυμο της οικονομικής ανοησίας. Αυτό που βρίσκω πραγματικά απίστευτο είναι ότι σοβαροί σχολιαστές, όπως ο οικονομολόγος Νοεριέλ Ρουμπινί, παρουσιάζουν την Αργεντινή ως πρότυπο για την Ελλάδα.
Οι πρόσφατες σκηνές στους δρόμους της Αθήνας υπενθυμίζουν έντονα τους τελευταίους μήνες της ισοτιμίας του νομίσματος της Αργεντινής, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ωστόσο, στην έκκληση προς την Ελλάδα να ακολουθήσει τα βήματα της Αργεντινής - προς μια σκληρή πτώχευση, μια απότομη υποτίμηση και έξοδο από την Ευρωζώνη - οι σχολιαστές περιγράφουν όλα τα λάθος συμπεράσματα από την πρόσφατη ιστορία της πατρίδας μου.
Όταν θεσπίστηκε το 1991 η πρόσδεση της Αργεντινής στο δολάριο ΗΠΑ ήταν έξυπνη οικονομική πολιτική: Τελείωσε ο κύκλος του υπερπληθωρισμού και των χρόνιων υποτιμήσεων που είχαν ανατρέψει την ανάπτυξη για δεκαετίες. Η Αργεντινή είχε διαφύγει τελικά την αναταραχή που προκαλούσε η αστάθεια της δημοκρατικής μεταπολίτευσης.
Μπουένος Άιρες 2002; .... ή Αθήνα 2012;
Οι μεταρρυθμίσεις, οι ιδιωτικοποιήσεις και η πρόσδεση στο δολάριο έδωσαν μια νέα νομιμοποίηση στην κυβέρνηση. Τα δύσκολα επιτεύξιμα χαμηλά επιτόκια, ωστόσο, οδήγησαν σε εγχώριο δανεισμό και σε κραιπάλη δαπανών, όχι διαφορετικά από την Ελλάδα μετά την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ. Τη σταθερότητα των τιμών, την ανάπτυξη και την ανανεωμένη πίστη στις οικονομικές τύχες της χώρας διαδέχθηκε τελικά ο δρόμος προς την ασύλληπτα υψηλή ανεργία, την εκτεταμένη φτώχεια και τις πιστώσεις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Το 1999, εν μέσω ύφεσης, οι Αργεντίνοι εκλέγουν έναν νηφάλιο μη χαρισματικό πολιτικό ως πρόεδρο. Ο Φερνάντο Ντε Λα Ρούα υποσχέθηκε να καθαρίσει το διεφθαρμένο δημόσιο τομέα και να αφήσει αμετάβλητη τη νομισματική πολιτική, τη δημοφιλή διατήρηση της ισοτιμίας του προκατόχου του "ένα πέσο, ένα δολάριο" .
Τα χρόνια ελλείμματα και η φυγή των κεφαλαίων επιδεινώθηκαν καθώς η ύφεση βάθυνε. Σε ό, τι μπορεί μόνο να περιγραφεί ως αποτυχία της ηγεσίας, οι πολιτικοί έχοντας προσκολληθεί σε μια υπερτιμημένη συναλλαγματική ισοτιμία, έστω και φευγαλέα, υπενθύμισαν παλιές οικονομικές δόξες της χώρας.
Οι περικοπές των δαπανών εν μέσω ύφεσης δεν αρκούσαν για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας. Πριν από καιρό, οι Αργεντίνοι υπερηφανεύονταν ότι "έδιωξαν όλους τους πολιτικούς". Στα τέλη Δεκεμβρίου του 2001, ο κ. Ντε Λα Ρούα υποχρεώθηκε να διαφύγει από το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο εγκαταλείποντας το ολέθριο πέρασμά του από την εξουσία. Στις 23 Δεκεμβρίου, ο τρίτος πρόεδρος της Αργεντινής σε τέσσερις ημέρες, κήρυξε μονομερή αθέτηση του χρέους πριν από το Κοινοβούλιο. Βλέποντας το βίντεο με τις επευφημίες των βουλευτών του, θα είχατε σκεφτεί ότι είχε ανακοινώσει τη νίκη της Αργεντινής στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Μάλλον επρόκειτο για τη μεγαλύτερη χρεοκοπία στη σύγχρονη ιστορία.
Στην εξουσία από το 2003, οι διαδοχικές κυβερνήσεις Κίρτσνερ - πρώτα υπό τον Νέστορα και τώρα με την χήρα του Κριστίνα - έχουν περιγράψει τη χρεοκοπία ως πράξη ηρωισμού κατά των παράνομων πιστωτών και του ΔΝΤ. "Νεοφιλελεύθερος" στο Μπουένος Άιρες παραμένει μια σκληρή προσβολή. Σ' αυτό το πλαίσιο ορισμένοι οικονομολόγοι, εντυπωσιασμένοι από τα υψηλά ποσοστά ονομαστικής ανάπτυξης της Αργεντινής, προτρέπουν την Ελλάδα να ακολουθήσει το παράδειγμα της Αργεντινής.
Ωστόσο, στην Αργεντινή, η ανάπτυξη έχει συμβεί σε πείσμα της πτώχευσης, όχι εξ αιτίας της. Ένα μεγάλο μέρος των εισροών, λόγω της έκρηξης των τιμών της σόγιας, που βρίσκεται στο επίκεντρο των επιδόσεων της χώρας, βοηθήθηκε από τις διαρθρωτικές και τεχνολογικές επενδύσεις της νεοφιλελεύθερης δεκαετίας του 1990 και τη σύνδεση του εμπορίου με την έκρηξη της Βραζιλίας.
Η υποτίμηση και η πτώχευση αφάνισαν τις αποταμιεύσεις δεκαετιών της αργεντίνικης μεσαίας τάξης και των συνταξιούχων, ενώ επιβράβευσαν όσους είχαν κρύψει αρκετά δολάρια σε ξένες τράπεζες. Επίσης μπήκε ένα τέλος στις πολυπόθητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, φέρνοντας στην εξουσία ανθρώπους πρόθυμους να μεγενθύνουν το κράτος για να διαιωνίσουν την πολιτική εξουσία τους.
Η υποτίμηση του πέσο έκανε την εργασία των Αργεντινών φτηνή, αλλά η παραγωγικότητα μειώθηκε ακόμη περισσότερο. Η ανταγωνιστικότητα ήταν βραχύβια. Οι κυβερνήσεις των Κίρτσνερ μας γύρισαν πίσω στη δυσμενή στρατηγική του 1980: υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με ακόμη υψηλότερο πληθωρισμό. Μια δεκαετία μετά την πτώχευση, η Αργεντινή εξακολουθεί να απορρίπτεται από τις πιστωτικές αγορές. Δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει μακροπρόθεσμες επενδύσεις και χρειάζεται περιοδικές υποτιμήσεις για να διατηρήσει την "παραγωγικότητα".
Η κυβέρνηση έχει θεσπίσει δρακόντειους ελέγχους σε όλες τις εισαγωγές. Ο παλιός καλός έλεγχος του 1970 για τα κεφάλαια έχει επιστρέψει, σε συνδυασμό με αυθαίρετα συστήματα εξισορρόπησης του εμπορικού ισοζυγίου. Τώρα που όλες οι εισαγωγές απαιτούν έγκριση, βασικά φάρμακα έχουν εξαφανιστεί από τα φαρμακεία-αν και με κάποιον τρόπο οι φίλοι της κυβέρνησης είναι σε θέση να εισάγουν ό, τι τους αρέσει. Η "Ειδική Εταιρεία για την εξισορρόπηση του εμπορικού ισοζυγίου" οδηγεί στην τρέλα οι εισαγωγείς αυτοκινήτων να αγοράζουν οίνους Αργεντινής, που προορίζονται για εξαγωγή, ώστε να μπορούν να επιτυγχάνουν ποσοστώσεις στις εισαγωγές.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση Κίρσνερ δίνει στη δημοσιότητα επίσημες στατιστικές που παραποιούν τα στοιχεία για τον πληθωρισμό και για τις αναδιανεμητικές μάχες της χώρας. Η κυβέρνηση πρώτα επέδραμε ("εθνικοποίησε") στο ιδιωτικό συνταξιοδοτικό σύστημα και στη συνέχεια πιστώθηκε ("επανεκτίμησε") τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας, τερματίζοντας απότομα την ανεξαρτησία των τραπεζών - πράγμα που αποτέλεσε από μόνη της μία από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1990.
Μπλεγμένη με τη ρευστότητα και προσεκτική στις εισαγωγές ενέργειας, η κυβέρνηση έθεσε στο στόχαστρο την YPF (σ.σ. την εταιρεία πετρελαίου Ισπανικών συμφερόντων). Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν δίκιο να παραπονιούνται ότι οι Ισπανοί ιδιοκτήτες δεν τήρησαν τις υποσχέσεις τους για επενδύσεις, αλλά αποφεύγουν να αναφέρουν ότι η κυβέρνηση έχει καθορίσει τις τιμές του πετρελαίου, έτσι ώστε καμία ανεξάρτητη εταιρεία ενέργειας δεν έχει τα κίνητρα για επενδύσεις.
Η μονομερής, σκληρή πτώχευση δημιούργησε επίσης ένα δεκαετούς διάρκειας νομικό χάος που αρνείται να εξαφανιστεί. Οι δικαστές σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να ασχολούνται με περιπτώσεις προσφυγών από πιστωτές που διεκδικούν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Αργεντινής. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι εγχώριες επενδύσεις από ενέργεια μέχρι τις επικοινωνίες έχουν διακοπεί και μόνο οι φίλοι της κυβέρνησης μπορούν να πάρουν λογικές πιστώσεις.
Εν ολίγοις, εκείνοι που επαινούν το αργεντίνικο μονοπάτι θα πρέπει να κοιτάξουν πίσω από τα παραπλανητικά ποσοστά της ονομαστικής ανάπτυξης της χώρας. Πίσω από την έκρηξη των αγαθών κρύβεται η έλλειψη ανταγωνιστικότηταας, η ανεξέλεγκτη διαφθορά και η κατάρρευση των παραγωγικών επενδύσεων.
Τα μαθήματα για την Ελλάδα είναι σαφή. Ενώ η προσαρμογή είναι αναπόφευκτη, η Αθήνα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου, πιο σπουδαίου ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Σίγουρα, ο γερμανικός "πυρήνας" πρέπει να προχωρήσει πιο γρήγορα προς μια πραγματική οικονομική ένωση, με πλήρη φορολογικό φεντεραλισμό και επενδύσεις για τη σύλληψη της ανεργίας, αλλά η Ελλάδα θα επιβιώσει μέσω των μεταρρυθμίσεων και της σημαντικής περικοπής ( κουρέματος) του ιδιωτικού χρέους.
Έτσι, η Αθήνα έχει μια επιλογή: Μπορεί να συνεχίσει τις επώδυνες, αλλά εν τέλει απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ή μπορεί να ακολουθήσει τη διαδρομή Αργεντινής. Θα πρέπει να προσέξει, ωστόσο, ότι η έξοδος από τη ζώνη του ευρώ είναι πιθανό να επαναφέρει τον κύκλο του πληθωρισμού και της αστάθειας. Η Αργεντινή είναι μια υπενθύμιση του παρελθόντος από το οποίο διέφυγε η Ελλάδα και ένα μέλλον που θα ήταν καλό να αποφύγει.
* Ο Pierpaolo Barbieri είναι υπότροφος στο kennedy School του Χάρβαντ. Το βιβλίο του "Hitler's Shadow Empire: Nazi Economics and the Spanish Civil War " θα δημοσιευτεί από το Harvard University Press τον προσεχή χειμώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου