- The New York Times
- By Landon Thomas
Χωρίς ανάπτυξη, η μείωση των επιπέδων του χρέους καθίσταται σχεδόν αδύνατη. Είναι σαν να προσπαθείς να πληρώσεις ένα μεγάλο υπόλοιπο πιστωτικής κάρτας, αφού προηγηθεί περικοπή μισθού. Μπορείς να περικόψεις δαπάνες, αλλά με χαμηλότερες αποδοχές είναι δύσκολο να βρεις τα χρήματα για να εξοφλήσεις το χρέος.
Καθώς η μαστιζόμενη από την κρίση χρέους Ελλάδα αγωνίζεται να ικανοποιήσει τους αυστηρούς όρους της Ευρώπης για τη λήψη της επόμενης δόσης των χρημάτων διάσωσης, θα μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε το μάθημα της Πορτογαλίας.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Πορτογαλία είναι ένα έθνος - οφειλέτης που έχει κάνει τα πάντα όσα η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχουν ζητήσει, σε αντάλλαγμα για τα 78 δις € (περίπου $ 103 δις) διάσωσης που έλαβε η Λισαβόνα τον περασμένο Μάιο.
Και όμως, με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις για την ικανότητα μιας χώρας να εξοφλήσει τα χρέη της, η Πορτογαλία πέφτει βαθύτερα μέσα στην τρύπα.
Ο λόγος του χρέους της Πορτογαλίας προς το σύνολο της οικονομίας ή το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ήταν 107% όταν έλαβε το πακέτο διάσωσης. Αλλά η αναλογία έχει αυξηθεί από τότε και μέχρι τον επόμενο χρόνο αναμένεται να φτάσει 118%.
 |
Στο Fanhoes, έξω από τη Λισαβόνα, ο Jose Vicente, δεξιά και ο Jaime Dinis άρχισαν να καλλιεργούν λαχανικά για να βοηθηθούν στους δύσκολους καιρούς |
Αυτό δεν οφείλεται απαραίτητα στο ότι το συνολικό χρέος της Πορτογαλίας αυξάνεται, αλλά επειδή η οικονομία της συρρικνώνεται. Και οι οικονομολόγοι λένε ότι ο ίδιος φαύλος κύκλος θα μπορούσε να υπάρξει και αλλού στην Ευρώπη.
Δύο άλλες χώρες, που παρακολουθούνται στενά στον κατάλογο του χρέους, η Ισπανία και η Ιταλία, έχουν επίσης αύξηση της αναλογίας του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ - παρόλο που, όπως η Πορτογαλία, έχουν υιοθετήσει περικοπές του προϋπολογισμού και φορολογικά μέτρα, τα οποία εξακολουθούν να ορίζουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και το ΔΝΤ.
Και την Τρίτη, νέα στοιχεία έδειξαν ότι η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο από ό, τι αναμενόταν το περασμένο έτος, καθώς η Ελλάδα αγωνίζεται κάτω από τις όλο και πιο μεγάλες απαιτήσεις λιτότητας από τις Ευρωπαίους δανειστές της.
Χωρίς ανάπτυξη, η μείωση των επιπέδων του χρέους καθίσταται σχεδόν αδύνατη. Είναι σαν να προσπαθείς να πληρώσεις ένα μεγάλο υπόλοιπο πιστωτικής κάρτας, αφού προηγηθεί περικοπή μισθού. Μπορείς να περικόψεις δαπάνες, αλλά με χαμηλότερες αποδοχές είναι δύσκολο να βρεις τα χρήματα για να εξοφλήσεις το χρέος.
Ο Βιτόρ Γκασπάρ, ο Πορτογάλος υπουργός Οικονομικών, ο οποίος ανέλαβε τη θέση του ως μέλος της νέας κυβέρνησης το περασμένο καλοκαίρι, χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από τους Ευρωπαίους αξιωματούχους του οικονομικού και δημοσιονομικού τομέα. Έχει μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της κυβέρνησης περισσότερο από το ένα τρίτο μέχρι στιγμής, μέσω αυστηρών μέτρων, που περιλαμβάνουν περικοπές δαπανών και μισθών, οπισθοχώρηση των συντάξεων και φορολογικές αυξήσεις.
Ωστόσο, πολλοί οικονομολόγοι λένε ότι αυτές οι κινήσεις είναι επίσης ένας λόγος για τον οποίο συρρικνώθηκε η οικονομία της Πορτογαλίας κατά 1,5% το 2011 και αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 3% φέτος.
"Το χρέος της Πορτογαλίας απλώς δεν είναι βιώσιμο" δήλωσε ο David Bencek, ένας αναλυτής στο Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία, ενός οργανισμού έρευνας στη Γερμανία. "Η πραγματική οικονομία δεν έχει τη δομή για να αναπτυχθεί στο μέλλον και επομένως δεν θα είναι σε θέση να εξοφλήσει το χρέος της σε μακροπρόθεσμη βάση."
Το πορτογαλική κοινή γνώμη, μέχρι στιγμής, γενικά, έχει συμβαδίζει με τις πολιτικές της κυβέρνησης, χωρίς τις βίαιες διαδηλώσεις που συγκλόνισαν την Ελλάδα, αλλά έχει αρχίσει να χάνει την υπομονή της.
Το Σάββατο, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν ειρηνικά στη τεράστια πλατεία του Παλατιού της Λισαβόνας διαμαρτυρόμενοι ενάντια στα μέτρα λιτότητας και για την ανεργία που έφτασε το 13%, φωνάζοντας "Το ΔΝΤ δεν περνάει εδώ! " Ο επικεφαλής του μεγαλύτερου συνδικάτου της Πορτογαλίας υποσχέθηκε ότι θα διοργανωθούν κι άλλα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας σε όλη τη χώρα.
Το ΔΝΤ, από την πλευρά του, προβλέπει ότι η Πορτογαλία θα αναπτυχθεί αρκετά και τελικά να μειώσει το χρέος της σε διαχειρίσιμο επίπεδο. Αλλά ακόμα και το ΔΝΤ προειδοποιεί, σε πρόσφατη οικονομική ανασκόπηση του, ότι, αν η ανάπτυξη είναι απογοητευτική, το χρέος της Πορτογαλίας "δεν θα είναι βιώσιμο."
Ο υπουργός Οικονομικών, κ. Γκασπάρ, οικονομολόγος, πρώην διευθυντής έρευνας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και οπαδός της τραπεζικής φιλοσοφίας της λιτότητας, επιμένει ότι το δημόσιο χρέος της χώρας του είναι διαχειρίσιμο. Και ο ίδιος δε σκέφτεται να ξεκουραστεί. Φέτος σκοπεύει να μειώσει τις πληρωμές των συντάξεων του δημοσίου κατά 1,2 δισ. ευρώ (κοντά στα 1,6 δισ. δολ.) και να μειώσει τις πληρωμές των δώρων που εδώ και καιρό απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα στη χώρα αυτή.
Συζητώντας τις επιδόσεις του, ο κ. Γκασπάρ προτιμά να επικεντρώνεται στα αποτελέσματα των προσπαθειών του στο δημοσιονομικό έλλειμμα της Πορτογαλίας - η διαφορά μεταξύ του τι ξοδεύει και τι εισπράτει - το οποίο έχει πέσει στο 5,6% πέρυσι, από 9,1% το 2010. Για το τρέχον έτος, ο κ. Γκασπάρ προβλέπει μείωση στο 4,5 %.
"Τα έχουμε δρομολογήσει και το πρόγραμμα προσαρμογής μας ξεχωρίζει στη ζώνη του ευρώ", είπε κατά τη διάρκεια συνέντευξης την Παρασκευή στο περίτεχνο περιβάλλον του υπουργείου Οικονομικών.
Μόλις εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις του προϋπολογισμού της Πορτογαλίας, ο κ. Γκασπάρ προβλέπει, η οικονομία της χώρας θα αναπτυχθεί πάνω από 2 % από το 2014 και μετά και το δημόσιο χρέος θα μειωθεί αναλόγως.
Ο κ. Γκασπάρ έχει κερδίσει επαίνους από την ηγεσία της Ευρώπης και του ΔΝΤ, που είναι πρόθυμοι να υπερασπιστουν ένα υπόδειγμα οικονομικής αναμόρφωσης, σε αντίθεση με την μεγάλη καταστροφή στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται ότι, εφαρμόζοντας η Πορτογαλία ένα τέτοιο μοντέλο μεταρρυθμίσεων, αναμένεται ευρέως, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ θα καταλήξουν σε περισσότερα χρήματα για την Πορτογαλία το προσεχές έτος, εάν είναι απαραίτητο - όπως προτάθηκε σε μια ανοιχτή συνομιλία μεταξύ του κ. Γκασπάρ και του Γερμανού υπουργού Οικονομικών σε συνάντηση την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες.
Αλλά, όπως δείχνει ο ελαφρώς αυξημένος λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Πορτογαλίας, το να είσαι υπόδειγμα ασθενούς χρέους της Ευρώπης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι πιο εύκολο να βγεις από το χρέος. Άλλοι μπορεί να το βρουν ακόμα πιο σκληρό.
Η Ισπανία, της οποίας η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ ήταν 36% πριν αρχίσει η κρίση, αναμένεται να είναι πάνω από το διπλάσιο - 84% - από το 2013. Η Ιταλία, της οποίας ο λόγος ήταν ήδη στο 105% το 2009, αναμένεται να φθάσει τα 126% μέχρι το επόμενο έτος.
Τα νούμερα στην Ελλάδα είναι ακόμα χειρότερα - σχεδόν 160% σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μετρήσεις. Και αυτός ο υπολογισμός έγινε την περασμένη εβδομάδα από τον επίσημο ευρωπαϊκό οργανισμό έρευνας Eurostat, πριν η ελληνική κυβέρνηση κυκλοφορήσει την Τρίτη τα τελευταία οικονομικά στοιχεία που δείχνουν ότι η οικονομία της συρρικνώθηκε κατά 7% κατά το τέταρτο τρίμηνο και κατά 6,8% για όλο το 2011 - χειρότερα από το 6% συρρίκνωση για το σύνολο του έτους που περίμενε η Αθήνα. Ακόμη και αν η Ελλάδα πάρει όλα τα χρήματα της βοήθειας που της έχουν υποσχεθεί - ένα ποσό που με βεβαιότητα υπερβαίνει τα 200 δισ. ευρώ - ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται και πάλι να είναι επαχθείς, 120%, κατά το έτος 2020. Αυτή η ζοφερή προοπτική, επηρεάζει ακόμη και τη μεγάλη υποτίμηση του χρέους της, την οποία η Ελλάδα προσπαθεί τώρα να διαπραγματευτεί με τους ιδιώτες πιστωτές της και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Εάν η Πορτογαλία και άλλοι Ευρωπαίοι οφειλέτες βρίσκουν ολοένα και πιο δύσκολο να εξοφλήσουν τους πιστωτές τους λόγω της αργής ή της καθόλου ανάπτυξης, κάποιοι ειδικοί προβλέπουν, επίσης, ότι πιθανόν τελικά να χρειαστεί να διαπραγματευτούν αποσβέσεις του χρέους. Έτσι κάπως διαδραματίστηκαν τα πράγματα στη Λατινική Αμερική στη δεκαετία του 1980, όταν κατέστη σαφές ότι η αμείλικτη πίεση λιτότητας του ΔΝΤ εμπόδιζε την ανάπτυξη που χρειάζονταν οι χώρες για να πληρώσουν το χρέος.
Ο Charles Wyplosz, ένας διεθνής οικονομολόγος, υποστηρίζει ότι μέχρι να αποκατασταθεί η οικονομική δραστηριότητα στις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιταλία, δεν έχει νόημα να τιμωρούνται οι πολίτες με την υπονόμευση των ανάπτυξιακών πολιτικών.
"Είναι όλα ψευδο-επιστήμη," είπε. "Γι 'αυτό νομίζω ότι η Πορτογαλία θα πρέπει να χρεοκοπήσει και μπορείτε να ισχυρίζεστε ότι η Ιταλία θα πρέπει να αναδιαρθρώσει επίσης το χρέος της".
Ο κ. Γκασπάρ, όμως, υποστηρίζει ότι από τη στιγμή που οι μεταρρυθμίσεις της χώρας του τεθούν σε εφαρμογή, "θα βάλουμε την αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ σε μια βιώσιμη πορεία και πάλι" Και είναι ανένδοτος πάνω στο ότι η Πορτογαλία δεν θα προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευθεί τις υποχρεώσεις για το χρέος της, λόγω της μόνιμης βλάβης που μπορεί να επιφέρει στη φήμη της Λισαβόνας ως δανειολήπτη.
"Η περίπτωση αυτή αποκλείεται εντελώς" είπε, προσθέτοντας ότι ο Τζορτζ Ουάσινγκτων πίστευε ότι ένα από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της χώρας είναι η ικανότητά της να δανείζεται από την αγορά ομολόγων.
Οι οικονομολόγοι αποδέχονται ότι κατά την αρχική φάση ενός μεγάλου προγράμματος προσαρμογής των δαπανών, η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ ανεβαίνει όσο δεν θπάρχει οικονομική ανάπτυξη. Το στοίχημα, ωστόσο, είναι ότι με την πάροδο του χρόνου η οικονομία θα πάρει τα πάνω της και η χώρα θα αρχίσει να δημιουργεί ένα πρωτογενές πλεόνασμα - δηλαδή, ο προϋπολογισμός στο μαύρο, από τη στιγμή που εξαιρούνται οι πληρωμές του χρέους.
Αλλά υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι, όπως αυτή η εικόνα του χρέους είναι εντελώς αβάσιμη στην Ελλάδα, έτσι είναι και στην Πορτογαλία.
Σύμφωνα με υπολογισμούς του κ. Bencek, οικονομολόγου, η Πορτογαλία θα πρέπει να παράγει ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 10% του ΑΕΠ κατά τα επόμενα χρόνια ώστε να μειώσει το δημόσιο χρέος της σε μόνιμα βιώσιμο επίπεδο. Αυτό, είπε, θα απαιτήσει περιστολή των δαπανών πολύ πέρα από όσα είπε ο κ. Γκασπάρ και η ομάδα του ότι έχουν ήδη πετύχει.
Δεδομένου ότι οι τρέχουσες περικοπές έχουν πάει βαθύτερα από ποτέ, πολλοί Πορτογάλοι διερωτώνται, αν θα έπρεπε η κυβέρνησή τους να προσπαθήσει να διαπραγματευθεί ευνοϊκότερους όρους με τους δανειστές της.
"Η Πορτογαλία θα εξοικονομήσει € 3 δις το χρόνο, αν αναδιαρθρώσει το χρέος της", δήλωσε ο Πέδρο Lains, ιστορικός της οικονομίας και blogger στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας.
Ο κ. Lains μίλησε όχι μόνο ως θεωρητικός. Αισθάνεται τη λιτότητα από πρώτο χέρι. Επειδή ο μισθός του στο κρατικό πανεπιστήμιο έχει μειωθεί κατά 30% τον περασμένο χρόνο, η οικογένειά του χρειάστηκε να βάλει χέρι στις αποταμιεύσεις της.
Είπε ότι η συρρίκνωση των μισθών σε όλη την χώρα προκαλεί αύξηση του αριθμού των Πορτογάλων που εγκαταλείπουν τη χώρα, όσο κι αν η κυβέρνηση αγωνίζεται να αποδείξει ότι αξίζει να παραμείνει μέρος της ζώνης του ευρώ.
Γιατί, ρωτάει ο κ. Lains, θα πρέπει ο ίδιος και οι συμπολίτες του να υποφέρουν, ενώ οι ομολογιούχοι θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω; «Δεν είναι λάθος του πορτογαλικού λαού», λέει. "Το λάθος οφείλεται στη δομή του ευρώ".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου