- The New York Times & IHT Europe
- By Stephen Castle
Σύμφωνα με τη θεωρία του τριλήμματος, που εν μέρει προέκυψε από τις μελέτες των οικονομικών κρίσεων του 1930 και του 1940, είναι δυνατόν να έχουμε δύο από τα τρία πράγματα: βαθιά οικονομική ολοκλήρωση, δημοκρατικό πολίτευμα και αυτόνομα έθνη-κράτη. Αλλά σύμφωνα με τη θεωρία, δεν είναι δυνατόν να έχουμε και τα τρία.
Ώρα για μια νέα λέξη της μόδας, που αποτυπώνει τις ανησυχίες των ατόμων που επιδιώκουν τη σταθερότητα της νομισματικής ένωσης του ευρώ.
Ας πούμε λοιπόν ότι έχετε κατανοήσει την έννοια της "μόλυνσης" στη ζώνη του ευρώ. Ίσως ακόμη να γνωρίζετε ένα δύο πράγματα για τον "μοιραίο βρόχο" του ευρώ, όπου οι εξασθενημένες τράπεζες και οι χρεωμένες κυβερνήσεις απειλούν να σύρουν ο ένας τον άλλο σ' ένα σπιράλ θανάτου. Ώρα τώρα να μάθετε μια νέα λέξη της μόδας, μια που αποτυπώνει τις ανησυχίες των ατόμων που αναζητούν τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της νομισματικής ένωσης του ευρώ: "Τρίλημμα"
Ο όρος, που επινοήθηκε πριν από 12 χρόνια από έναν οικονομολόγο του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, που έγραφε για την παγκόσμια οικονομία, ήρθε για να περιλάβει τις σκληρές πολιτικές επιλογές που αντιμετωπίζουν οι 17 χώρες της ζώνης του ευρώ.
Για να κάνουν τη νομισματική ένωση να λειτουργήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι αρχηγοί των χωρών της ευρωζώνης, σε γενικές γραμμές, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρέπει να ενσωματωθούν πληρέστερα οι οικονομίες τους. Όμως, στο εσωτερικό των χωρών τους, οι πολιτικοί ηγέτες έχουν μόνο χλιαρή υποστήριξη για αυτή την ιδέα, για να μην πούμε ολοκληρωτική αντίσταση, από τους ψηφοφόρους.
Σύμφωνα με τη θεωρία του τριλήμματος, που εν μέρει προέκυψε από τις μελέτες των οικονομικών κρίσεων του 1930 και του 1940, είναι δυνατόν να έχουμε δύο από τα τρία πράγματα: βαθιά οικονομική ολοκλήρωση, δημοκρατικό πολίτευμα και αυτόνομα έθνη-κράτη. Αλλά σύμφωνα με τη θεωρία, δεν είναι δυνατόν να έχουμε και τα τρία.
Οι εικόνες κατάρρευσης είναι καθημερινές εδώ.
Η συζήτηση και τα τριλήμματα για το μέλλον της Ευρώπης
δε φαίνεται να μας αγγίζουν.
"Για να παραμείνουν στην ευρωζώνη υπό τις παρούσες συνθήκες, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία όλο και περισσότερο αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την κυριαρχία τους στη λήψη αποφάσεων, για τους όρους που επιβάλλονται από τη Γερμανία", είπε ο Ντάνι Ρόντρικ, ο πατέρας της Θεωρίας του Τριλήμματος.
"Αυτό θα δημιουργήσει δημοκρατικές πιέσεις στις χώρες'', τονίζει. "Τελικά, η έξωθεν επιβεβλημένη λιτότητα γίνεται ασυμβίβαστη με τη δημοκρατία στην πατρίδα''
Ο κ. Ρόντρικ, καθηγητής της διεθνούς πολιτικής οικονομίας στο John F. Kennedy School of Government του Χάρβαρντ, έγραψε πρώτος την ιδέα του τριλήμματος το 2000, πολύ πριν αρχίσει η κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Αλλά λέει ότι τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη ζώνη του ευρώ είναι ένα τέλειο παράδειγμα επιβεβαίωσης της θεωρίας του.
Πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από μια σκοτεινή ακαδημαϊκή συζήτηση. Σχεδόν ο καθένας δέχεται τώρα ότι η πολύ στενότερη οικονομική ολοκλήρωση είναι απαραίτητη για να σώσει το ευρώ.
Αλλά αυτό δημιουργεί την προοπτική ενός μειωμένου ρόλου για κάθε έθνος-κράτος εντός του νομισματικού μπλοκ και τη δημιουργία κάτι πιο κοντά σε μια ομοσπονδιακή δομή της Ευρώπης, του τύπου αυτού που ανέμεναν να εξελιχθεί πολλοί από τους πρώτους αρχιτέκτονες του ευρώ.
Μια ομάδα από 10 Ευρωπαίους υπουργούς Εξωτερικών, με τον Γκουίντο Βεστερβέλε της Γερμανίας ως πρόεδρο, εξέδωσαν μια ενδιάμεση έκθεση τον περασμένο μήνα, που υποστήριξε ακριβώς μια τέτοια προσέγγιση.
Τα μέτρα, έγραψαν οι υπουργοί, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν έναν άμεσα εκλεγμένο πρόεδρο του εκτελεστικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μια θέση που σήμερα καταλαμβάνεται από υποψήφιους που ορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και εγκρίνονται από την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η έκθεση προτείνει επίσης έναν Ευρωπαίο Υπουργό Οικονομικών και δύο νομοθετικά σώματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ένα τέτοιο κοινοβούλιο θα μπορούσε να είναι σε θέση να εισηγείται νομοθεσία - κάτι που το σημερινό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μπορεί να κάνει - και θα έχει ένα νέο, δεύτερο σώμα. Το πώς θα επιλέγονται οι εκπρόσωποι του δεύτερου σώματος αυτό δεν καθορίζεται.
Το ζήτημα της δημοκρατίας αναδείχθηκε επίσης στα τέλη του περασμένου μήνα, όταν τέσσερις ανώτατοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημοσίευσαν το σχέδιό τους για βαθύτερη νομισματική ένωση.
"Η ολοκλήρωση και η νομιμότητα πρέπει να προχωρούν παράλληλα", λένε στο σχέδιό τους ο Χέρμαν Βαν Ρομπέι, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ , επικεφαλής των υπουργών οικονομικών της Ευρωζώνης. Αλλά ενέσκυψε το ερώτημα πώς μια τέτοια παράλληλη διαδικασία προώθησης μπορεί να επιτευχθεί.
Μια προκαταρκτική πρόταση, η οποία περιελάμβανε τη δημιουργία ενός νέου κοινοβουλευτικού σώματος για τη ζώνη του ευρώ, που να αποτελείται από μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εθνικών βουλευτών από τις 17 χώρες που χρησιμοποιούν το νόμισμα, αποδείχθηκε πολύ αμφιλεγόμενη ώστε να συμπεριληφθεί στο τελικό σχέδιο των τεσσάρων προέδρων.
Ακόμα κι έτσι, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι ιδέες που κυριαρχούν στις συζήτήσεις επικεντρώνονται στη δημιουργία ενός κοινοβουλίου των χωρών της Ευρωζώνης ή στην μετατόπιση των εθνικών κοινοβουλίων πλησιέστερα προς την ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων - ή κάποιος συνδυασμός και των δύο.
Ωστόσο, οι φορείς χάραξης πολιτικής γνωρίζουν ότι το πολιτικό πλαίσιο για την πραγματοποίηση αυτών των αλλαγών είναι εξαιρετικά δύσκολο. Τα έθνη στο νότο της Ευρωζώνης αντιμετωπίζουν ήδη επί χρόνια δημοσιονομική λιτότητα για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους προς τη νομισματική ένωση, ενώ οι πολίτες των ισχυρότερων βόρειων οικονομιών, που έχουν προσφέρει χρηματοοικονομικές εγγυήσεις για τις διασώσεις, είναι απρόθυμοι να αναλάβουν περαιτέρω νομισματική επιβάρυνση.
"Πρέπει να ανταποκριθούμε στους πολίτες των χωρών που υποβάλλονται σε παρατεταμένη διαρθρωτική προσαρμογή και όπου η ανεργία είναι υψηλή" δήλωσε ο Όλι Ρεν, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπή, αρμόδιος για την οικονομική και νομισματική ένωση, σε ομιλία του τον περασμένο μήνα.
"Πρέπει όμως να διαλύσουμε τις ανησυχίες των πολιτών, οι οποίοι αντιλαμβάνονται διαφορετικά τη διαδικασία αυτή, μόνο ως μια δήθεν αέναη χρηματοδοτική ροή μεταβιβάσεων".
Και είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για "περισσότερη Ευρώπη" όταν και οι μικρότερες χώρες ήδη στέκονται αντιμέτωπες προς την εξουσία λήψης αποφάσεων των μεγαλύτερων χωρών και όσο οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών φαίνονται απομακρυσμένοι από τους ψηφοφόρους.
"Όταν οι πολίτες της Ευρώπης και οι αρχές των Βρυξελλών κοιτάζονται στον καθρέφτη, δεν βλέπουν ο ένας τον άλλον", δήλωσε ένας ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να μιλήσει δημοσίως. '' Ωστόσο, κάθε νέο βήμα προς την ολοκλήρωση απονευρώνει όλο και πιο πολύ το κράτος - και στις περισσότερες χώρες αυτό πονάει".
Λοιπόν, τι προτείνει ο κ. Ρόντρικ, ο οικονομολόγος του Χάρβαρντ, για την επίλυση του ευρωπαϊκού τριλήμματος;
Μια λύση, κατά την άποψή του, θα μπορούσε να είναι μια μεταβίβαση προς τους Έλληνες, Ισπανούς και Ιταλούς ψηφοφόρους μεγαλύτερου ρόλου στις αποφάσεις της Ευρωζώνης μέσα από ένα διακρατικό δημοκρατικό σύστημα. "Αυτό θα ήταν κάτι σαν το ομοσπονδιακό σύστημα των ΗΠΑ", γράφει σε ένα e-mail, "όπου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δε διασώζει τις πολιτειακές κυβερνήσεις, αλλά φροντίζει άμεσα για τους κατοίκους της Φλόριντα, της Καλιφόρνια κ.λπ., επειδή εκπροσωπούνται μέσω του Κογκρέσου και της Γερουσίας".
Μια εναλλακτική λύση γι αυτές τις χώρες, προτείνει ο κ. Ρόντρικ, θα μπορούσε να είναι η εγκατάλειψη της νομισματικής ένωσης του ευρώ, θυσιάζοντας τη μεγαλύτερη οικονομική και χρηματοπιστωτική ενσωμάτωση για να επανακτήσουν περισσότερη κυριαρχία και δημοκρατικό χώρου.
"Αυτό είναι στην ουσία το Τρίλημμα, όπως λειτουργεί για την Ευρωζώνη'' , γράφει. Ισχυρίζεται ότι η οικονομική ένωση απαιτεί πολιτική ένωση. Η επιλογή για την Ευρώπη είναι ή μεγαλύτερη πολιτική ένωση ή λιγότερη ένωση - εκτός, δηλαδή, κι αν οι πιο αδύναμες χώρες είναι διατεθειμένες να εγκαταλείψουν τη δημοκρατία''.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου