- The New York Times
- By Paul Krugman*
ΜΑΔΡΙΤΗ - Κατά τους τελευταίους μήνες έχω διαβάσει ένα πλήθος αισιόδοξων εκτιμήσεων όσον αφορά στις προοπτικές για την Ευρώπη. Παραδόξως, ωστόσο, καμία από τις εκτιμήσεις αυτές δεν υποστηρίζει ότι ο γερμανικής υπαγόρευσης τρόπος για τη διάσωση της Ευρώπης μέσω του πόνου, έχει οποιαδήποτε ελπίδα να λειτουργήσει. Αντίθετα, η αισιόδοξη άποψη είναι ότι η αποτυχία — ειδικότερα, η διάλυση του ευρώ — θα ήταν καταστροφική για όλους, συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών, και ότι στο τέλος η προοπτική αυτή θα προκαλέσει την κινητοποίηση των Ευρωπαίων ιθυνόντων να κάνουν οτιδήποτε χρειάζεται για να σώσουν την κατάσταση.
Ελπίζω ότι το επιχείρημα αυτό είναι σωστό. Όμως, κάθε φορά που διάβαζα ένα άρθρο προς αυτή την κατεύθυνση, έβλεπα τον εαυτό μου να σκέφτεται σαν τον Norman Angell.
Ποιος είναι; Το 1910 ο Angell δημοσίευσε ένα διάσημο βιβλίο με τίτλο "Η Μεγάλη Αυταπάτη", υποστηρίζοντας ότι ο πόλεμος είχε καταστεί άνευ αντικειμένου. Το εμπόριο και η βιομηχανία, επεσήμανε, όχι η εκμετάλλευση των υποτελών λαών, ήταν τα κλειδιά για εθνικό πλουτισμό και επομένως δεν υπήρχε τίποτα να αποκτηθεί από το τεράστιο κόστος μιας στρατιωτικής κατάκτησης.
Επιπλέον, υποστήριξε ότι η ανθρωπότητα είχε αρχίσει να εκτιμά αυτή την πραγματικότητα, ότι τα "πάθη του πατριωτισμού" μειώνονταν ταχέως. Στην πραγματικότητα, δεν είπε ότι δε θα υπάρξουν πλέον μεγάλοι πόλεμοι, αλλά έδωσε αυτήν την εντύπωση.
Όλοι γνωρίζουμε τι ακολούθησε.
Πολλές φορές ακόμη και τα παροικισμένα πνεύματα αδυνατούν να διακρίνουν
τον πραγματικό κόσμο από τον κόσμο των ψευδαισθήσεων.
Γι αυτό οι λύσεις δεν έρχονται ποτέ
Το ζήτημα είναι ότι η προοπτική της καταστροφής, ανεξάρτητα από το πόσο προφανής είναι, δεν αποτελεί εγγύηση ότι τα έθνη θα κάνουν ό, τι χρειάζεται για να αποφευχθεί η καταστροφή. Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν η περηφάνια και η προκατάληψη κάνει τους ηγέτες απρόθυμους να δουν αυτό που έπρεπε να είναι προφανές.
Πράγμα που με φέρνει πίσω στη συνεχιζόμενη εξαιρετικά δεινή οικονομική κατάσταση της Ευρώπης.
Έρχεται κάτι σαν σοκ, ακόμη και για εκείνους από εμάς που παρακολούθησαν την ιστορία από την αρχή, όταν συνειδητοποιούμε ότι περισσότερο από δύο χρόνια έχουν περάσει από τότε που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύτηκαν για τη σημερινή οικονομική στρατηγική — μια στρατηγική που βασίζεται στην έννοια ότι η δημοσιονομική λιτότητα και η "εσωτερική υποτίμηση" (βασικά, μισθολογικές περικοπές) θα έλυναν τα προβλήματα των Εθνών του χρωστούν. Σε όλο αυτό το διάστημα η στρατηγική δεν παρήγαγε επιτυχή αποτελέσματα. Το καλύτερο που μπορεί να επιδείξουν οι υπερασπιστές της ορθοδοξίας, είναι κάποιες μικρές χώρες της Βαλτικής, που έχουν δει μερική ανάκαμψη από τα επίπεδα της ύφεσης, αλλά εξακολουθούν να είναι σήμερα φτωχότερες από ό, τι πριν από την κρίση.
Εν τω μεταξύ η κρίση του ευρώ έχει κάνει μετάσταση, επεκτεινόμενη από την Ελλάδα προς τις πολύ μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας ενώ ολόκληρη η Ευρώπη σαφώς ολισθαίνει πίσω στην ύφεση. Παρόλα αυτά τα χαρακτηριστικά της πολιτικής του Βερολίνου και της Φρανκφούρτης δεν έχουν μεταβληθεί καθόλου.
Αλλά για σταθείτε, θα μου πείτε— η Σύνοδος Κορυφής της περασμένης εβδομάδας δεν παρήγαγε κάποια κινητικότητα; Ναι, το έπραξε. Η Γερμανία έδωσε ένα μικρό έδαφος συμφωνώντας τόσο για τις προϋποθέσεις ευκολότερου δανεισμού για την Ιταλία και την Ισπανία (αλλά όχι για αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) όσο και σε ένα σχέδιο διάσωσης για τις ιδιωτικές τράπεζες που ίσως να έχουν κάποιο νόημα (αν και είναι δύσκολο να πει κανείς κάτι τέτοιο λόγω έλλειψης λεπτομερειών). Αλλά αυτές οι παραχωρήσεις εξακολουθούν να παραμένουν μικρές σε σύγκριση με το μέγεθος των προβλημάτων.
Όμως τι θα χρειαζόταν πραγματικά για να διασωθεί το ευρωπαϊκό ενιαίο νόμισμα; Η απάντηση, σχεδόν σίγουρα, θα πρέπει να περιλαμβάνει αφενός μεγάλες αγορές κρατικών ομολόγων από την Κεντρική Τράπεζα αφετέρου τη δεδηλωμένη βούληση της Κεντρικής Τράπεζας να δεχθεί ένα κάπως υψηλότερο ποσοστό πληθωρισμού. Ακόμη και με τις πολιτικές αυτές, μεγάλο μέρος της Ευρώπης θα αντιμετώπιζε την προοπτική ετών πολύ υψηλής ανεργίας. Αλλά, τουλάχιστον, θα υπάρξει μια ορατή διαδρομή προς την ανάκαμψη.
Πραγματικά όμως είναι αληθινά δύσκολο να δει κανείς πώς θα μπορούσε να γίνει μια τέτοια πολιτική μετατόπιση.
Μέρος του προβλήματος είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δύο χρόνια οι Γερμανοί πολιτικοί λένε στους ψηφοφόρους κάτι που δεν είναι αληθές — δηλαδή, ότι για την κρίση φταίνε αποκλειστικά οι ανεύθυνες κυβερνήσεις της Νότιας Ευρώπης. Εδώ, στην Ισπανία — που είναι τώρα το επίκεντρο της κρίσης — η κυβέρνηση είχε χαμηλό χρέος και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς την παραμονή της κρίσης. Εάν η χώρα είναι τώρα σε κρίση, αυτό είναι το αποτέλεσμα της διατήρησης ενός συντριπτκού πλήθους από φούσκες, τις οποίες οι τράπεζες σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και των γερμανικών, φρόντισαν να φουσκώσουν. Αλλά τώρα μία λάθος ιστορία στέκεται εμπόδιο απέναντι σε κάθε εφικτή λύση.
Αλλά οι παραπληροφορημένοι ψηφοφόροι δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Ακόμη και η ελίτ της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης δεν αντιμετώπισε την πραγματικότητα. Όταν διαβάσετε τις τελευταίες εκθέσεις που βασίζονται σε ευρωπαϊκά "εξειδικευμένα" ιδρύματα, όπως αυτήν που κυκλοφόρησε την τελευταία εβδομάδα, από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, θα αισθανθείτε ότι έχετε βρεθεί σε άλλο σύμπαν, όπου δεν εφαρμόζονται ούτε τα διδάγματα από την ιστορία, ούτε οι νόμοι της αριθμητικής — ένα σύμπαν στο οποίο η λιτότητα θα συνέχιζε να λειτουργεί, αν όλοι την πίστευαν και όπου όλοι θα μπορούσαν να περικόψουν τις δαπάνες την ίδια στιγμή, χωρίς να παράγουν ύφεση.
Λοιπόν θα σωθεί τελικά η Ευρώπη; Το διακύβευμα είναι πολύ ψηλό και οι ηγέτες της Ευρώπης, σε μεγάλο βαθμό, δεν είναι ούτε κακοί ούτε ηλίθιοι. Αλλά το ίδιο μπορεί να λεχθεί, είτε το πιστεύετε είτε όχι, σχετικά με τους ηγέτες της Ευρώπης το 1914. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά.
* Ο Paul Krugman είναι νομπελίστας οικονομολόγος και τακτικός αρθρογράφος των NY Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου