Τα φαντάσματα του 1915

• The Economist

Εκείνοι που τόλμησαν να αμφισβητήσουν την επίσημη γραμμή (μεταξύ των οποίων και ο Ορχάν Παμούκ, ο μόνος βραβευμένος Τούρκος με Νόμπελ για τη λογοτεχνία) έχουν αντιμετωπίσει δίωξη και απειλές κατά της ζωής τους.

Η Mαρίσα Κιουτσούκ ήταν μια μικροκαμωμένη ηλικιωμένη Αρμένια κυρία, που ζούσε μόνη της στην Σαμάτια (που εικονίζεται πιο κάτω), μια γραφική γειτονιά της Κωνσταντινούπολης, όπου οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι διαβίωναν μαζί ειρηνικά. Στις 28 του Δεκέμβρη η κ. Κουτσιούκ, 85 ετών, βρέθηκε νεκρή στο διαμέρισμά της. Είχε μαχαιρωθεί, επανειλημμένα. Οι συγγενείς της δήλωσαν ότι πάνω στο γυμνό πτώμα της ήταν σκαλισμένος ένας σταυρός.

Την περασμένη εβδομάδα, ένας μασκοφόρος δράστης επιτέθηκε σε άλλη ηλικιωμένη Αρμένια καθώς έμπαινε διαμέρισμά της. Την χτύπησε στο κεφάλι. Όταν έπεσε στο έδαφος άρχισε να την κλωτσάει. "Το στόμα της μητέρας μου γέμισε με αίμα ... οι γείτονες ήρθαν να τη σώσουν όταν ούρλιαζε για βοήθεια και ο άνθρωπος έφυγε," είπε η Μαριάμ Γελεγκέν στο AGOS, τουρκοαρμενική εβδομαδιαία.

Η επίθεση σηματοδοτεί την πέμπτη τους τελευταίους δύο μήνες σε βάρος ηλικιωμένων Αρμενίων γυναικών(η μία έχει χάσει ένα μάτι). Όλες οι επιθέσεις έλαβαν χώρα στη Σαμάτια, όπου κατοικούν περίπου 8.000 Αρμένιοι και έχει την έδρα του το Αρμενικό Πατριαρχείο. Η κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη ως προς το εάν αυτά είναι οργανωμένα εγκλήματα μίσους, που στοχεύουν τους μη-μουσουλμάνους ή απλά τυχαίες κλοπές. Ο κυβερνήτης της Κωνσταντινούπολης, Χουσεΐν Αβνί Μουλτού, επιμένει ότι είναι η τελευταία περίπτωση. "Το περιστατικό υποκινήθηκε από τη ληστεία, δεν υπήρξαν ρατσιστικά κίνητρα. Να είστε βέβαιοι ότι θα βρούμε τους δράστες. Καληνύχτα, " έγραψε ο ίδιος στο τουΐτερ σε περίπου 100.000 followers.

Η Σαμάτια είναι μία γραφική γειτονιά της Κωνσταντινούπουλης

με έντονο του Αρμενικό στοιχείο.

Μερικά από τα θύματα, πράγματι, ληστεύτηκαν. Η τουρκική αστυνομία είπε ότι επικεντρώνει την έρευνά της σ' έναν άνδρα γύρω στα τριάντα, ως πιθανό ύποπτο. Η Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας παραμένει ανεπηρέαστη. "Οι  επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν με ρατσιστικά κίνητρα", κατέληξε σε μια έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, οι επιθέσεις έχουν ανασύρει αναμνήσεις από τη μαζική σφαγή περίπου ενός εκατομμυρίου Οθωμανικών Αρμενίων το 1915. "Οι επιθέσεις υπογραμμίζουν την αβάσταχτη βαρύτητα του να είσαι Αρμένιος στην Τουρκία", λέει ο Κατσίγκ Μουρατιάν, Αρμένιος ακτιβιστής και ακαδημαϊκός που έχασε τους προγόνους του στις δολοφονίες.

Η γνώμη των ακαδημαϊκών παγκοσμίως κλίνει προς την άποψη ότι αυτές συνιστούν γενοκτονία. Η Τουρκία το αρνείται ισχυριζόμενη ότι η πλειοψηφία πέθανε από ασθένειες και πείνα κατά τη διάρκεια αναγκαστικών απελάσεων προς την έρημο της Συρίας. Εκείνοι που τόλμησαν να αμφισβητήσουν την επίσημη γραμμή (μεταξύ των οποίων και ο Ορχάν Παμούκ, ο μόνος βραβευμένος Τούρκος με Νόμπελ για τη λογοτεχνία) έχουν αντιμετωπίσει δίωξη και απειλές κατά της ζωής τους. Αλλά κανένας δεν το πλήρωσε όσο ο Χραντ Ντινκ, ο τίμιος Αρμένιος δημοσιογράφος που ίδρυσε το AGOS, ως ένα βήμα για ελεύθερη συζήτηση γύρω από τα γεγονότα του 1915. Δολοφονήθηκε το 2007 από έναν υπερ-εθνικιστική νέο έξω από το γραφείο του, στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης. Η οικογένεια του Ντινκ επιμένει ότι ο δολοφόνος ενεργούσε κάτω από τις διαταγές αδίστακτων υπερ-εθνικιστικών στοιχείων εντός των δυνάμεων ασφαλείας, ο οποίοι, με τη σειρά τους, είχαν κατά πάσα πιθανότητα συνδέσεις με το βυζαντινό σχέδιο γνωστό ως "Kafes" ή Cage.

Ένα πλήθος υπόπτων, μεταξύ των οποίων τρεις ναύαρχοι, που συνδέονται με το Kafes, δικάζονται με την κατηγορία της συνωμοσίας για τη δολοφονία χριστιανών στην Τουρκία. Κατηγορούνται ότι στόχος τους ήταν να εκφοβίσουν τους Χριστιανούς και να φύγουν για πάντα, ρίχνοντας το φταίξιμο στο ισλαμικής απόχρωσης τουρκικό Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK) και έτσι να προετοιμάσουν το έδαφος για το στρατό να επέμβει. Τα 2007 δολοφονίες τριών χριστιανών ιεραποστόλων στην ανατολική επαρχία της Μαλάτια (βρέθηκαν με κομμένους τους λαιμούς τους) πιστεύεται ότι είναι μέρος του σχεδίου Kafes. O Ορχάν Κεμάλ Σεγκίζ, δικηγόρος των θυμάτων, βλέπει παραλληλισμούς μεταξύ του σχεδίου Kafes και της υπερ-εθνικιστικής νοοτροπίας "Ενημέρωση 1915", η οποία τείνει να βλέπει τους "πολίτες αρμενικής καταγωγής ως άπιστους και αναξιόπιστους."

Φρέσκα στοιχεία που προέκυψαν την περασμένη εβδομάδα δείχνουν ότι αξιωματικοί της τοπικής αστυνομίας είχαν στην φύλαξή τους χιλιάδες σελίδες πολύτιμων αρχείων ιεραποστόλων και άλλων Χριστιανών στη Μαλάτια. Αλλά η υπεράσπιση υποστηρίζει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία "αλλοιώθηκαν" από τις εισαγγελικές αρχές, όπως στην περίπτωση Βαριοπούλα, ενός άλλου φερόμενου ως σχεδίου πραξικοπήματος.  Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες έχουν υποστηρίξει τους ισχυρισμούς αυτούς.

Σε κάθε περίπτωση ο κ. Σεγκίζ λέει ότι το σχέδιο Kafes είχε υπόπτους που δεν έχουν προσαχθεί στη δίκη και επομένως οι επιθέσεις κατά των χριστιανών θα συνεχιστούν. Πολλοί πιστώνουν στο AK τη μείωση της πίεσης στους μη-μουσουλμάνους. Μια μικρή αλλά δυναμική ομάδα Τούρκων ιστορικών μιλάει πλέον ανοιχτά για γενοκτονία. Βιβλιοπωλεία έχουν ολόκληρα ράφια αφιερωμένα στο θέμα. Δεκάδες χιλιάδες παράνομων μεταναστών από τη γειτονική Δημοκρατία της Αρμενίας, με την οποία η Τουρκία δεν έχει κανέναν επίσημο δεσμό, εργάζονται στην Κωνσταντινούπολη, καθώς οι αρχές κάνουν τα στραβά μάτια. Διάφορα projects για τη "Συμφιλίωση" μεταξύ Τούρκων και Αρμενίων έχουν γίνει τόσο κοινός τόπος ώστε τα γεράκια και στις δύο πλευρές δεν ακούγονται πλέον.

Ωστόσο, τα μηνύματα από την κυβέρνηση είναι κάπως ανάμικτα. Ο Μεχμέτ Νιχάτ Ομέρογλου, ο αμφιλεγόμενος δικαστής που επικύρωσε την καταδίκη του Ντινκ για "προσβολή της Τουρκικότητας", πρόσφατα ορκίστηκε από τη Βουλή ως επικεφαλής του νεοσύστατου θεσμού του Διαμεσολαβητή. Η υπόθεση αποτέλεσε αντικείμενο ευρείας δημοσιότητας και βοήθησε να αναζωπυρωθούν εθνικιστικές εξάρσεις κατά του Ντινκ. Ο κ. Ομέρογλου προφανώς δεν το μετανιώνει. "Πήραμε την απόφασή μας για την υπόθεση αυτή, με βάση τη συνείδησή μας", δήλωσε ο διαμεσολαβητής στη Radikal, μια φιλελεύθερη καθημερινή εφημερίδα.