Ενώ οι μεταρρυθμίσεις χαλαρώνουν στην Ελλάδα, η Ευρώπη επιδιώκει να περιορίσει τις ζημιές

• The New York Times
• By Rachel Donadio & Niki Kitsantonis

O πρωθυπουργός αντιμετωπίζει άκαμπτη, αν όχι λαθραία, αντίσταση από τους πολιτικούς, οι οποίοι υπολογίζουν ότι δεν έχει νόημα να διακινδυνεύσουν τη σταδιοδρομία τους υποστηρίζοντας ριζικές αλλαγές στην ελληνική οικονομία και οι οποίες μπορεί τελικά να αποτύχουν να λύσουν τα προβλήματα. 

ΑΘΗΝΑ - Καθώς η Ελλάδα και οι δανειστές της, προετοιμάζονται για άλλη μία εβδομάδα εντατικών διαπραγματεύσεων, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε τώρα ότι η όλη διαδικασία γίνεται, λιγότερο για να βοηθηθεί η χώρα να ανακάμψει μέσα από τα προβλήματά της και περισσότερο για να αποφύγει ένα είδος ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας, που πολλοί εμπειρογνώμονες φοβούνται ότι θα μπορούσε να απειλήσει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. 

Αξιωματούχοι από τη λεγόμενη τρόικα των ξένων δανειστών προς την Ελλάδα - την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο - έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι η χώρα δεν έχει ούτε την ικανότητα ούτε τη θέληση να φέρει σε πέρας τις εκτεταμένες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που έχει υποσχεθεί ως αντάλλαγμα της παρεχόμενης βοήθειας, λένε κύκλοι που γνωρίζουν καλά τα γεγονότα γύρω από τις συνομιλίες και λένε επίσης ότι η τρόικα έτοιμη ακόμη και να αρνηθεί την επόμενη δόση της βοήθειας το Μάρτιο. 

Άστεγοι σε γεύμα για το Νέο Έτος. Η φτώχια είναι εμφανής στην πρωτεύουσα, 

αλλά επίσημοι Ευρωπαίοι λένε ότι οι Έλληνες δεν έχουν εφαρμόσει ακόμη

τα απαραίτητα μέτρα λιτότητας

Εντείνοντας τις ανησυχίες των χρηματοπιστωτικών αγορών, οι συνομιλίες κατέρρευσαν την Παρασκευή μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των ιδιωτών δανειστών πάνω στο σχέδιο για τη μείωση του χρέους στην Ελλάδα κατά $ 130 δις,  μια «εθελοντική» αθέτηση που ζήτησε η τρόικα πριν από την παροχή περισσότερης βοήθειας. Οι εν λόγω διαπραγματεύσεις, που ως στόχο έχουν να αναγκάσουν τα hedge funds και άλλους ιδιώτες κατόχους ελληνικού χρέους να δεχτούν μεγάλες απώλειες, προκειμένου να καταστεί το χρέος της χώρας πιο εύχρηστο, θα επαναληφθουν την Τετάρτη εν μέσω εντεινόμενων ανησυχιών για τις συνέπειες της αποτυχίας. 

Οι αγορές λαμβάνουν υπόψη την ελληνική εθελοντική αθέτηση, λένε οι περισσότεροι ειδικοί. Ωστόσο, οι οικονομικοί εμπειρογνώμονες φοβούνται το ενδεχόμενο μιας «ακούσιας» αθέτησης αν οι διαπραγματεύσεις δεν καταλήξουν σε συμφωνία. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει βίαιες αντιδράσεις της αγοράς που θα μπορούσαν να παράγουν θεωρητικά ένα άλλο κατακλυσμό, όπως η πτώχευση του 2008 της Lehman Brothers και να ρίξει τον κόσμο σε μια άλλη ύφεση. 

Η αναζωπύρωση των φόβων αυτών είναι μια αυξανόμενη πεποίθηση μεταξύ του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου και των δανειστών της χώρας, όπου η παλιά δυναμική - με την Ελλάδα να προσποιείται ότι κάνει διαρθρωτικές αλλαγές και τους δανειστές της να προσποιούνται ότι τη σώζουν από τη φτώχευση - έχει γίνει αφόρητη, λένε οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στις συνομιλίες. 

Μόλις τον Νοέμβριο, η Ελλάδα και οι δανειστές της, ήταν αισιόδοξοι ότι, ο κ. Λουκάς Παπαδήμος, ένας πολύ σεβαστός οικονομικός τεχνοκράτης, ο οποίος πρόσφατα έγινε πρωθυπουργός, θα σταθεροποιήσει το δυσβάσταχτο χρέος στην Ελλάδα και να βοηθήσει τη χώρα να ξαναβρεί την υγεία της. 

Αλλά από τότε, η προσωρινή κυβέρνηση - που δεν απαρτίζεται από τεχνοκράτες, αλλά από πολιτικούς που συγκρούονται για τις εθνικές εκλογές που θα γίνουν το συντομότερο το Μάρτιο - έχει παραλύσει. Αν και πέρασε τον εθνικό προϋπολογισμό του 2012, έχει αποτύχει να θέσει σε ισχύ τις περισσότερες από τις μη δημοφιλείς αλλαγές που προβλέπονται από τη δανειακή συμφωνία, που η προηγούμενη κυβέρνηση έκανε το 2010, όταν η χώρα για πρώτη φορά αναγνώρισε οτι έσπασε.

"Ο πρωθυπουργός είναι μια ωραία προσωπικότητα - είναι μορφωμένος, είναι τίμιος, είναι ο καλύτερος που μπορείτε να βρείτε εδώ γύρω. Αλλά κανείς δεν τον βοηθά", δήλωσε ο Γιώργος Κύρτσος, ο ιδιοκτήτης της εβδομαδιαίας εφημερίδας, The Athens City Press. "Αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα τα καταφέρει" . 

Υπάρχει σημαντικός στόμφος σε αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις και η τρόικα έχει απειλήσει στο παρελθόν να αποσύρει τη βοήθεια, μόνο για να εγκρίνει την επόμενη δόση του δανείου. Μπορεί να το πράξει εκ νέου, παρά τις επιφυλάξεις της, διότι η εναλλακτική λύση της ανεξέλεγκτης φτώχευσης είναι πολύ επικίνδυνη. Αλλά αυτό θα το κάνει μόνο αν οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες ομολογιούχους μπορούν να ολοκληρωθούν με επιτυχία. 

Όμως, μέσα σε ένα ρεύμα ζοφερών ειδήσεων από την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της υποβάθμισης του χρέους της Γαλλίας και οκτώ άλλων χωρών, η αίσθηση ότι η φτώχευση είναι αναπόφευκτη αυξάνεται. "Όταν απλά ρίχνεις μια ματιά στα γυμνά στοιχεία δεν μπορείς να φανταστείς πραγματικά ένα άλλο σενάριο", δήλωσε ο Michael Fuchs, ηγετικό στέλεχος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης της Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ στο γερμανικό Κοινοβούλιο. 

"Τα μαθηματικά είναι μαθηματικά, και ένα συν ένα πρέπει να δίνει δύο  και όχι πέντε", είπε, περιγράφοντας πώς, ακόμη και με μια σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους της, το έλλειμμα της ελληνικής κυβέρνησης εξακολουθεί να είναι υπερβολικά μεγάλο και η οικονομία της δεν είναι αρκετά ανταγωνιστική ώστε να θέσει τη χώρα και πάλι σε στέρεη βάση.

Αυτή η αίσθηση μπορεί επίσης να είναι αυτοτροφοδοτούμενη, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο δύσκολο για τον κ. Παπαδήμο να περάσει τις αλλαγές που χρειάζεται η Ελλάδα για να επιβιώσει της τρέχουσας κρίσης. 

Η δεινή οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα δύσκολα μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Μετά από δύο χρόνια αύξησης της φορολογίας και περικοπές των μισθών, οι Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι έχουν δει τα εισοδήματα τους να συρρικνώνονται κατά 40 % από το 2010, καθώς επίσης το ίδιο είδαν και οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα. Περισσότερα από $ 75 δις έχουν εγκαταλείψει τη χώρα καθώς οι άνθρωποι μεταφέρουν τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό. Περίπου 68.000 επιχειρήσεις έκλεισαν το 2010 και άλλες 53 000 - από τις 300.000 ενεργές - λέγεται ότι βρίσκονται κοντά στην πτώχευση, σύμφωνα με μια έκθεση που εκδόθηκε το φθινόπωρο από την Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορικών Επιμελητηρίων.

«Είναι μια κατάρρευση - είναι μια ατελείωτη ακολουθία καταρρεύσεων από το κακό στο χειρότερο, στο χειρότερο, στο χειρότερο", δήλωσε ο Γιάννης Βαρουφάκης, ένας καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σχολιαστής της ελληνικής οικονομίας. "Δεν υπάρχει τίποτα για να σταματήσει η ελληνική οικονομία να χάσει το 60 τοις εκατό του ΑΕΠ της, όπως έχουν τώρα τα πράγματα" .

Παρόλα αυτά, πάνω από το 70 τοις εκατό των Ελλήνων δηλώνουν ότι θέλουν να παραμείνουν στη ζώνη του ευρώ - και συνεχίζουν να πιστεύουν ότι ο κ. Παπαδήμος είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για αυτή τη σκληρή δουλειά. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός αντιμετωπίζει άκαμπτη, αν όχι λαθραία, αντίσταση από τους πολιτικούς, οι οποίοι υπολογίζουν ότι δεν έχει νόημα να διακινδυνεύσουν τη σταδιοδρομία τους υποστηρίζοντας ριζικές αλλαγές στην ελληνική οικονομία καιι οι οποίες μπορεί τελικά να αποτύχουν να λύσουν τα προβλήματα. 

Υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία πολιτικής δυσλειτουργίας στην Ελλάδα. Περίπου ένα χρόνο πριν, λίγο μετά που είχε χάσει τους δημοσιονομικούς της στόχους, η Ελλάδα δεσμεύτηκε να πωλήσει $ 65 δις σε περιουσιακά στοιχεία ως προϋπόθεση για τη λήψη δανείων έκτακτης ανάγκης. Μέχρι στιγμής, όμως, έχει πουλήσει μόνο περίπου $ 2 δις, λόγω της εσωτερικής αντιπολίτευσης και της απροθυμίας να λάβει μέρος με περιουσιακά στοιχεία σε τιμές φωτιά  όπως αποκαλεί η κυβέρνηση τις τιμές μεταπώλησης.

Η χώρα, επίσης, υποσχέθηκε να απολύσει εργαζομένους του δημόσιου τομέα, να προχωρήσει σε γενική κινητοποίηση για την είσπραξη των φόρων και να κάνει την οικονομία της πιο ανταγωνιστική. Αλλά δεν έχει εκπληρώσει ούτε αυτές τις υποσχέσεις. Ένας νόμος που ψηφίστηκε το φθινόπωρο προέβλεπε μείωση 30.000 θέσεων εργασίας στο δημόσιο, με μετακίνηση των εργαζομένων σε εργασιακή εφεδρεία, με πολύ χαμηλότερες αμοιβές, αλλά μόνο 1.000 εργαζομένοι εντάχθηκαν σ' αυτό το σχέδιο. 

Δίνοντας την αίσθηση του deja vu, την περασμένη εβδομάδα, το Ελληνικό Κοινοβούλιο άρχισε να συζητά ένα νομοσχέδιο για τον εξορθολογισμό ορισμένων κρατικών δομών και για το άνοιγμα, μεταξύ άλλων, των επαγγελμάτων των δικηγόρων και των οδηγών φορτηγών - μέτρα που πέρασε το 2010, αλλά ποτέ δεν τέθηκαν σε εφαρμογή. 

Τα πολιτικά προβλήματα της Ελλάδας έρχονται σε αντίθεση με την απόδοση στην Ιταλία, όπου ένας άλλος οικονομικός τεχνοκράτης, ο πρωθυπουργός κ. Mario Monti έχει καταφέρει να προωθήσει μια φιλόδοξη δέσμη μέτρων λιτότητας. Κυρίως, ο κ. Monti ήταν σε θέση να ορίσει το δικό του υπουργικό συμβούλιο, όλοι μη πολιτικά πρόσωπα, με τις νέες εκλογές να μην προτίθενται να γίνουν πριν από το 2013, ενώ η κυβέρνηση του κ. Παπαδήμου αποτελείται από μέλη τριών ελληνικών πολιτικών κομμάτων και με τις νέες εκλογές να αναμένονται τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο.

Το κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, το οποίο κυβέρνησε από το 2004 έως 2009, αναμένεται να κερδίσει αυτές τις εκλογές, καβάλα σ' ένα ρεύμα  συναισθημάτων κατά της λιτότητας και δυσαρέσκειας με τους Σοσιαλιστές, οι οποίοι εγκατέλειψαν την εξουσία το Νοέμβριο για να ανοίξουν το δρόμο για τον κ. Παπαδήμο. 

Οι πολιτικοί δεν κάνουν τα πράγματα εύκολα για τον πρωθυπουργό. "Ο Παπαδήμος θέλει να επιταχύνει και η Νέα Δημοκρατία βάζει φρένο"  λέει ο κ. Κύρτσος. Εν τω μεταξύ, το τρίτο από τα τρία κόμματα, το δεξιό Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός, έχει πει ότι θα σταματήσει να υποστηρίζει τον κ. Παπαδήμο, αν τα τρία κόμματα δεν μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με την οικονομική πολιτική. 

"Αν δεν μπορεί να καθοριστεί κοινή γραμμή, το κόμμα μου θα αποσυρθεί", δήλωσε ο Γιώργος Καρατζαφέρης, πρόεδρος του κόμματος, την περασμένη εβδομάδα. "Θέλω αυτό να συμβεί πριν έρθει και πάλι η τρόικα" 

Καθώς η πιθανότητα αθέτησης των υποχρεώσεων γίνεται όλο και μεγαλύτερη, πολλοί Έλληνες ανησυχούν για το τι θα σήμαινε αυτο. "Παρά τις δυσκολίες που αξιολογούνται ως καταστροφικές, δεν νομίζω ότι έχουμε φτάσει στο σημείο όπου μπορούμε να πούμε: Ξεχάστε το, ας φτωχεύσουμε", δήλωσε ο Νικηφόρος Σταυρακάκης, ένας ιδιοκτήτης εστιατορίου στην Αθήνα. "Για έναν απλό λόγο: δεν ξέρω τι θα σήμαινε και πόσο χειρότερα θα ήταν".