Προετοιμαζόμενοι για το χειρότερο
- Der Spiegel
- By David Böcking
Τα προειδοποιητικά σημάδια έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους και φρέσκα νέα προστίθενται στην κατήφεια της καθημερινότητας.Ο Υπουργός Θησαυροφυλακίου της Βρετανίας έδωσε εντολή στις τράπεζες να προετοιμαστούν για μια πιθανή διάλυση της ζώνης του ευρώ. Η βρετανική τράπεζα νομισματικών συναλλαγών CLS διεξάγει, σύμφωνα με πληροφορίες, τεστ αντοχής για να προετοιμαστεί για αυτό το χειρότερο σενάριο.
 |
| Θα επιζήσει; |
Ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών Radoslaw Sikorski έκανε μια δραματική έκκληση στη Γερμανία τη Δευτέρα για να αποτραπεί η κατάρρευση της νομισματικής ένωσης, λέγοντας: "Στεκόμαστε στην άκρη του γκρεμού".
Οι Γερμανοί επενδυτές απέρριψαν παράγωγα σε μεγάλη κλίμακα, επειδή έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις πράξεις. Για πρώτη φορά, οι άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη, βλέπουν την πτώση του ευρώ ως μια πραγματική δυνατότητα.
Είναι όμως πραγματικά για πρώτη φορά; Στην πραγματικότητα, τα σενάρια για τη διάλυση του ευρώ είναι πιο παλιά από το ίδιο το νόμισμα. Στο τέλος του 1998, ο καθηγητής Hal Scott της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο "Όταν το ευρώ καταρρεύσει". Έβαλε τις πιθανότητες για την κατάρρευση του ευρώ περίπου στο 10%.
Σήμερα, αυτό είναι μια πραγματική προοπτική. Σύμφωνα με τον Mark Cliffe, επικεφαλής οικονομολόγου της ING Bank, "ακόμα και ο πιο ένθερμος θαυμαστής του ευρώ πρέπει να παραδεχτεί ότι οι πιθανότητες να εξέλθουν χώρες ή να διαλυθεί η ζώνη του ευρώ δεν είναι πλέον μηδενικές".
Ο οικονομολόγος Nouriel Roubini, γνωστός ως "Δρ Καταστροφή" επειδή είχε προβλέψει την οικονομική κρίση του 2008, ανέβασε πρόσφατα την πιθανότητα να καταρρεύσει η ευρωζώνη στο 45%. Όμως τέτοιες προβλέψεις των ειδικών ακούγονται αφηρημένες στους περισσότερους ανθρώπους.
Ποιες θα ήταν οι συγκεκριμένες συνέπειες και το κόστος μιας Αποκάλυψης του ευρώ - για την Ευρώπη και για τη Γερμανία; Ιδού η αξιολόγηση:
Ακόμη, είναι δυνατή η εγκατάλειψη του ευρώ; Αποτελεί αυτό ένα εφιαλτικό σενάριο;
Η διάλυση της ζώνης του ευρώ είναι κατά βάση δυνατή. Πίσω στο 1998 ο καθηγητής Scott της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ αναφέρεται σε μια σειρά παραγόντων που θα μπορούσαν θεωρητικά να επιτρέψουν χώρες του ευρώ να επιστρέψουν στα εθνικά τους νομίσματα. Η ζώνη του ευρώ:
- κόβει κέρματα του ευρώ με τα εθνικά σύμβολα
- διατηρεί τα εθνικά συστήματα πληρωμών και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες καθώς και την έκδοση του εθνικού χρέους
- Συγχωνεύει μόνο τα συναλλαγματικά αποθέματα των κρατών μελών σε περιορισμένο βαθμό
Αυτό δεν θα ήταν τόσο εύκολη υπόθεση όσο ισχυρίζονται οι ευρωσκεπτικιστές. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν προβλέπουν έξοδο των εθνών από τη ζώνη του ευρώ - μια χώρα μπορεί να αποκοπεί μόνο στο σύνολό της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια τέτοια αποχώρηση θα έπαιρνε πολύ χρόνο και οι επενδυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν εκείνες τις στιγμές για να αποσύρουν τα κεφάλαιά τους, προειδοποιεί ο οικονομολόγος Karsten Junius σε ένα ερευνητικό σημείωμα για την Deka Bank. Έτσι, η εν λόγω χώρα θα υποστεί οικονομική ζημία στην πορεία της προς την επιστροφή για το εθνικό νόμισμα.
Δεν είναι επίσης σαφές τι θα συμβεί με το δημόσιο χρέος μιας χώρας, αν εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Όταν είχε συσταθεί το ενιαίο νόμισμα, το δημόσιο χρέος είχε μετατραπεί σε ευρώ. Σε πολλές περιπτώσεις, η μετατροπή αυτή κατοχυρώνεται στις συμβάσεις των ομολόγων ως μονόδρομος, που σημαίνει ότι η επιστροφή στα εθνικά νομίσματα δεν είχε προβλεφθεί.
Οι καταρρεύσεις των νομισματικών ενώσεων συνοδεύεται συχνά από εξεγέρσεις
Ο κρίσιμος παράγοντας θα είναι το κατά πόσον η εν λόγω χώρα είχε δανειστεί χρήματα σύμφωνα με το εθνικό ή το διεθνές δίκαιο - και αυτό ποικίλλει από κράτος μέλος σε κράτος μέλος. Σύμφωνα με την Deka Bank, η Γερμανία έχει εκδώσει μόνο το 0,2 % του χρέους της κατά το διεθνές δίκαιο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις Κάτω Χώρες είναι λίγο κάτω από 40%. Για την Πορτογαλία, αυτό ανέρχεται σε 60%.
Τα ομόλογα θα αποτελέσουν αντικείμενο νομικών διαφορών που θα προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στην εμπιστοσύνη των επενδυτών στις χώρες που τα εξέδωσαν. Οι επενδυτές ήδη ανησυχούν από τους παράγοντες αυτούς. Η Ιαπωνική τράπεζα Nomura φέρεται να είχε συμβουλεύσει τους πελάτες της να ελέγξουν τα κρατικά ομόλογα στα χαρτοφυλάκιά τους για να δουν αν μπορούν να μετατραπούν σε εθνικό νόμισμα.
Όταν ένα νόμισμα καταργηθεί, πάντα υπάρχουν θύματα, συμπεριλαμβανομένων πολλών πολιτών των οποίων οι οικονομίες αξίζουν ξαφνικά λιγότερο ή τίποτα. Η ιστορία δείχνει ότι η κατάρρευση των νομισματικών ενώσεων συχνά συνοδεύεται από εξεγέρσεις ή ακόμη και εμφύλιο πόλεμο. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Stephane Deo εκτιμά ότι είναι "σχεδόν αδύνατο να φανταστεί κανείς μια διάλυση, χωρίς σοβαρές κοινωνικές συνέπειες".
Βίαιες διαδηλώσεις στην Ευρώπη; Πρόκειται για ένα εφιαλτικό σενάριο.
Την ίδια στιγμή, η ΕΕ θα υφίστατο άμεση απώλεια της επιρροής της στον κόσμο, εάν χαθεί το ευρώ. Οι προσπάθειες για τη διαμόρφωση μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας θα ήταν τελείως ανώφελη. Χωρίς το ευρώ, η φωνή ακόμη και των μεγάλων χωρών όπως η Γερμανία δε θα ήταν παραπάνω από "ένας ψίθυρος στην παγκόσμια σκηνή", γράφει ο Deo.
Ο Αμερικανός οικονομολόγος Barry Eichengreen λέει ότι οι καταστροφικές πολιτικές συνέπειες της κατάρρευσης της ζώνης του ευρώ θα απέτρεπαν τις χώρες να αφήσουν το νόμισμα να αποτύχει. "Η μεγάλη αξία που αποδίδουν τα κράτη μέλη στη συμμετοχή τους στην ευρύτερη ευρωπαϊκή διαδικασία θα ήταν σοβαρός λόγος να μην εγκαταλείψουν το ευρώ", γράφει, προσθέτοντας: "Εκτός αν βρεθούν κάτω από πιο ακραίες συνθήκες"
Έχουν φτάσει τώρα αυτές οι ακραίες συνθήκες; Είναι το κόστος της διάσωσης του ευρώ - το ολοένα αυξανόμενο χρέος και οι πληρωμές των τόκων για το χρέος - τόσο υψηλά ώστε να εξουδετερώνουν τα οφέλη του;
Η Έξοδος από την Ευρώπη θα κόστιζε χιλιάδες σε κάθε Γερμανό
Σε καμία άλλη χώρα δεν είναι ο σκεπτικισμός για το ευρώ τόσο μεγάλος όσο είναι στη Γερμανία. Από τη μία πλευρά, αυτό είναι κατανοητό, δεδομένου ότι η Γερμανία είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος των πακέτων ενίσχυσης για τις υπό κρίση χώρες που έχουν πληγεί. Αλλά αυτό ακούγεται λίγο παράλογο λαμβανομένου υπόψη του υψηλού βαθμού ωφέλειας που είχε η χώρα από την εισαγωγή του ευρώ.
Η Γερμανία είναι ένα υπερήφανο εξαγωγικό έθνος και περίπου το 40% των εξαγωγών της πηγαίνουν στις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Την Τρίτη έσκασε η είδηση ότι οι γερμανικές εξαγωγές θα υπερβούν το επίπεδο του € 1τρις για πρώτη φορά. Αλλά οι εταιρείες που απολαμβάνουν την παρούσα επιτυχία συνήθως είναι σε θέση να εξάγουν τα προϊόντα τους στις χαμηλότερες και πιο σταθερές τιμές. Το ευρώ καθιστά δυνατά και τα δύο. Το κοινό νόμισμα εξάλειψε τις διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας στην ευρωζώνη, το ευρώ ανατιμήθηκε λιγότερο έντονα από ό, τι το γερμανικό μάρκο. Με άλλα λόγια, διατηρούνται οι τιμές ανταγωνιστικές.
Το αποτέλεσμα ήταν η έκρηξη των εξαγωγών. Μεταξύ 1999 και 1993 οι γερμανικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 3% περίπου. Αλλά μεταξύ 1999 και 2003 οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 6,5 %. Μεταξύ 2003 και 2007, δύο χρόνια μετά την εισαγωγή των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων του ευρώ, οι γερμανικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά το εκπληκτικό ποσοστό 9%. Η επενδυτική τράπεζα KfW που ανήκει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ερεύνησε τα οφέλη από αυτή την έκρηξη και συμπέρανε ότι η ένταξη στη νομισματική ένωση δημιούργησε κέρδη στη Γερμανία μόνο κατά τα τελευταία δύο χρόνια ύψους 50 δις € έως 60 δις €.
Εάν η Γερμανία έβγαινε από τη ζώνη του ευρώ, το πλεονέκτημα αυτό θα είχε αμέσως εξαφανιστεί. Το νέο γερμανικό μάρκο θα μπορούσε γρήγορα να ανατιμηθεί έναντι του ευρώ -ο επικεφαλής οικονομολόγος της UBS, Deo, υπολογίζει μια ρεαλιστική ανατίμηση κατά 40%. Το αποτέλεσμα θα είναι ότι οι εξαγωγές θα γίνουν πιο ακριβές. Εάν μια ισχυρή χώρα επρόκειτο να εξέλθει από τη ζώνη του ευρώ, γράφει ο Deo , "θα πρέπει τελικά να διαγράψει την εξαγωγική βιομηχανίας της". Για τη γερμανική οικονομία, αυτό θα ήταν ένα καταστροφικό σενάριο.
Τι θα συνέβαινε εάν η Αθήνα εγκατέλειπε την ευρωζώνη;
Και τι θα συνέβαινε στις χώρες που μαστίζονται από την κρίση όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία; Ορισμένοι οικονομολόγοι - όπως ο Hans-Werner Sinn, πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (Ifo), ένα κορυφαίο γερμανικά think tank στο Μόναχο - πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε πραγματικά να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της αφήνοντας στη ζώνη του ευρώ υποτιμώντας τη δραχμή. Αυτό μπορεί να ακούγεται καλό στην αρχή, αλλά υπάρχει μια παγίδα: η Αθήνα θα πρέπει να επιστρέψει σε ευρώ ένα μεγάλο μέρος του χρέους της, ακόμη και μετά την έξοδο από το κοινό νόμισμα. Αλλά αυτή η αποπληρωμή θα γίνει πολύ πιο δύσκολη, ως αποτέλεσμα της υποτίμησης της δραχμής. Μια έξοδος της Αθήνας από τη ζώνη του ευρώ θα πλήξει επίσης τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, οι οποίες έχουν υψηλό βαθμό έκθεσης σε ελληνικό χρέος.
Ένα καθοριστικό ζήτημα είναι το συνολικό κόστος που θα αντιμετωπίσει Γερμανία, αν μείνει στην ευρωζώνη. Ο οικονομολόγος Dirk Meyer έχει αναπτύξει ένα σενάριο στο οποίο το συνολικό κόστος θα πέσει περίπου μεταξύ € 250 και € 340 δις. Αυτό θα αντιπροσωπεύει το 10 με 14% του γερμανικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ένα σημαντικό ποσό.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της της UBS, Deo, έχει προχωρήσει ακόμη περισσότερο ώστε να εκτιμά ότι το 20 με 25 % του ΑΕΠ μπορεί να είναι ρεαλιστικό κατά το πρώτο έτος μετά από μια οικειοθελή γερμανική έξοδο. Αυτό μεταφράζεται σε κεφαλήν κόστος που κυμαίνεται μεταξύ € 6.000 και € 8.000, ενώ το αντίστοιχο κόστος κατά τα επόμενα έτη κυμαίνεται μεταξύ € 3.500 και € 4.500. Συγκριτικά, εάν μετά την Ελλάδα θα έπρεπε να δοθεί ένα κούρεμα χρέους κατά 50% στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία, ο Deo προβλέπει ότι θα κόστιζε μόνο γύρω στα € 1.000 ανά Γερμανό πολίτη - και θα ήταν ένα εφάπαξ κόστος.
Οι υπολογισμοί που γίνονται από τον επικεφαλής οικονομολόγο της ING, Cliffe, είναι εξίσου απαισιόδοξοι. Στο σενάριό του, θεωρεί ότι η διάλυση της ζώνης του ευρώ θα μπορούσε να δημιουργήσει πολλά επιπλέον προβλήματα: πτώση των χρηματιστηριακών τιμών, ανάγκη για περαιτέρω διάσωση των τραπεζών της τάξης των δισεκατομμυρίων και μια απότομη πτώση της ισοτιμίας του ευρώ. "Σε σύγκριση με τα υποτιθέμενα μακροπρόθεσμα οφέλη, η έκταση των οικονομικών ζημιών κατά τα πρώτα δύο έτη θα επιβαρύνει πολύ" καταλήγει. "Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων", προειδοποιεί, "ίσως θα έπρεπε να τα σκεφτούν αυτά πριν περιγράψουν περιχαρείς την έξοδο από τη νομισματική ένωση ως επιλογή".
Αυτό ακούγεται σαν ένα σαφές μήνυμα προς τους πολιτικούς της Ευρώπης. Αλλά δεν είναι μόνο η πραγματική οικονομία που θα μπορούσε να επηρεαστεί δραστικά από το τέλος της ζώνης του ευρώ. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα αντιμετωπίσει επίσης νέες κινδύνους.
Πώς η επαναφορά των παλιών περιχαρακώσεων θα ερήμωνε το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα
Οι εντυπώσεις που άφησε η τελευταία οικονομική κρίση το 2008 και το 2009 παραμένουν ζωντανές, οι ανησυχίες για νέα προβλήματα μεταξύ των τραπεζών είναι ακόμα μεγάλες. Σε αυτή την κατάσταση η έξοδος μιας χώρας από τη ζώνη του ευρώ θα μπορούσε να αποβεί μοιραία.
Σε περίπτωση που μια αδύναμη χώρα σαν την Ελλάδα τραβηχτεί έξω, πρέπει να αναμένονται αντιδράσεις πανικού από τους πολίτες της. Στην προσδοκία της υποτίμησης του νομίσματος, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα ήταν πιθανόν να αποσύρουν τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους, δημιουργώντας πανικό για τις τράπεζες. Οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν στη συνέχεια να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε ξένες τράπεζες. Μια φυγή κεφαλαίων όπως αυτή θα δώσει τη χαριστική βολή στις τράπεζες που βρίσκονται ήδη σε κίνδυνο.
Όταν το σύνολο της ζώνης του ευρώ διαλυθεί ακόμα και μια ισχυρή χώρα όπως η Γερμανία θα υποφέρει. Σε αυτή την περίπτωση κάθε πρώην χώρα μέλος θα πρέπει να δημιουργήσει μια νέα συναλλαγματική ισοτιμία για το νέο της νόμισμα. Οι Ευρωπαίοι θα έχουν στη συνέχεια ένα κίνητρο για να ανταλλάξουν τα υπόλοιπα ευρώ τους με ένα ισχυρό εθνικό νόμισμα - όπως το γερμανικό μάρκο, για παράδειγμα. Έτσι, η Γερμανία θα προσελκύσει σωρούς κεφαλαίων, δημιουργώντας αύξηση πίεσης για πληθωρισμό.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Junius, οι χώρες έχουν δύο δυνατότητες για την αποφυγή αυτών των προβλημάτων: Από τη μία πλευρά μπορούν να ενεργήσουν τόσο γρήγορα ώστε οι χρηματοπιστωτικές αγορές να αιφνιδιαστούν από την έξοδό τους από τη ζώνη του ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, η κίνηση δεν μπορεί να γνωστοποιηθεί και να νομιμοποιηθεί πολιτικά - πράγμα που την καθιστά αδιανόητη.
Από την άλλη πλευρά, οι χώρες που θα αποχωρούσαν, μέσω της εφαρμογής ελέγχων της διακίνησης του κεφαλαίου, μεταξύ άλλων, θα λάμβαναν προφυλάξεις για την παρακολούθηση του ποσού των χρημάτων που θα διακινούνταν εντός και εκτός. Ο οικονομολόγος του Χάρβαρντ, Scott, έχει ήδη σκεφτεί εκτενώς σχετικά με το πώς η Ιταλία θα μπορούσε να εισαγάγει μια νέα λίρα με προσωρινό κλείσιμο και σφράγιση των συνόρων .
Αλλά ο Junius βλέπει ένα τέτοιο βήμα ως μη ρεαλιστικό για την Ευρώπη. "Υπό το φως της γεωγραφικής εγγύτητας και των εκτεταμένων εμπορικών σχέσεων θα ήταν μια εντελώς μη πρακτική λύση που θα πρόσφερε, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο λίγες ημέρες ανακούφισης" είπε. Επιπλέον, οι έλεγχοι του κεφαλαίου θα ήταν αντίθετοι με τις αρχές της κοινής αγοράς, θέτοντας την έννοια της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό αμφισβήτηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου