- Le Monde Diplomatique
Όταν ήρθε η επανάσταση της Συρίας, γρήγορα ξεπεράστηκε από το διεθνές παιχνίδι εξουσίας και το έδαφός της αποτέλεσε θέατρο πολέμων δια πληρεξουσίων. Οι αντίπαλες εκδοχές - της λαϊκής εξέγερσης από τη μία και της περιφερειακής και διεθνούς γεωπολιτικής σύγκρουσης από την άλλη - δεν αλληλοαποκλείονται: οι εκδοχές συνυπάρχουν, ακόμη και αν η πρώτη επικράτησε από το Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2011 και η δεύτερη από τον Ιούλιο του 2012 και μετά.
Αν υπάρχει μια σταθερά στην ιστορία των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, είναι η σύγκρουση μεταξύ των προσδοκιών των κατοίκων τους για την ελευθερία και την realpolitik που οδήγησε στη θυσία αυτών των προσδοκιών για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των ξένων δυνάμεων. Η αιγυπτιακή εκστρατεία του Ναπολέοντα του 1798-1801 ξεκίνησε ένα μακρύ αγώνα μεταξύ της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Γερμανίας πάνω από το έδαφος της φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το μεγαλύτερο τραύμα, όμως, ήρθε στο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Οι Άραβες υποκινήθηκαν σε εξέγερση κατά των Τούρκων από T.E. Lawrence (Λόρενς της Αραβίας) - και ιδιαίτερα από μια επιστολή από το Βρετανό Ύπατο Αρμοστή στην Αίγυπτο, τον Σερ Χένρι Μακ Μάχον προς τον Σαρίφ Χουσεΐν μπεν Αλί της Μέκκας, όπου υποσχόταν τη δημιουργία ενός ενιαίου αραβικού βασίλειου. Παρακολούθησαν όμως ανίσχυροι την υπόσχεση να αθετείται και να προδίδονται ακόμη και από τη συμφωνία του Sykes-Picot του 1916, με την οποία η περιοχή μοιράστηκε μεταξύ της Γαλλίας και της Βρετανίας, καθώς και από τη Διακήρυξη του Μπαλφούρ του 1917, με την οποία διακηρύχθηκε η δημιουργία μιας "εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό" στην Παλαιστίνη.
Αρχικά η Συρία χωρίστηκε σε τέσσερα κράτη υπό γαλλική διοίκηση. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Συρία κέρδισε την ανεξαρτησία, αλλά η νέα κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν κράτησε: το 1949 ο συνταγματάρχης Husni al-Zaim κατέλαβε την εξουσία στο πρώτο στρατιωτικό πραξικόπημα του αραβικού κόσμου, επικουρούμενος από την πρεσβεία των ΗΠΑ και της CIA.
Αυτό βοηθά να εξηγήσουμε τον εθνικισμό των Σύρων και τη βαθιά ριζωμένη καχυποψία τους για τους χειρισμούς των ξένων δυνάμεων. Εξηγεί επίσης γιατί το καθεστώς Μπασάρ αλ-Άσαντ, που ήταν αντιμέτωπο με μια τεράστια λαϊκή εξέγερση (αρχικά ειρηνική και αυθόρμητη, όπως αυτές στην Τυνησία και την Αίγυπτο), προσπάθησε να δικαιολογήσει τη βαρβαρότητα της καταστολής της εξέγερσης με τη προσφυγή στο αντι-ιμπεριαλιστικό συναίσθημα. Η στρατηγική επέτρεψε στο καθεστώς να διατηρήσει την υποστήριξη ορισμένων (αυταρχικών) εθνικιστικών κινημάτων και ένα μικρό τμήμα της Αραβικής Αριστεράς.
 |
| Η Συρία ισοπεδώνεται και χιλιαδες ζωές έχουν ήδη χαθεί. τα γεωστρατηγικά συμφέροντα είναι πιο ισχυρά από την ελπίδα για δημοκρατία και ελευθερία |
Παρ' όλα αυτά, τα υψώματα του Γκολάν (που κατέχει το Ισραήλ από τον Ιούνιο του 1967) ήταν μια όαση σταθερότητας και οι σχέσεις Ισραήλ-Συρίας έχουν παραμείνει αξιοσημείωτα ήρεμες για τέσσερις δεκαετίες. Η Συρία επενέβη στο Λίβανο το 1976 - με την έγκριση των ΗΠΑ και τη σιωπηρή συμφωνία του Ισραήλ - να αποτρέψει μια νίκη από το λεγόμενο "ισλαμο-προοδευτικό" συνασπισμό. Κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου "πολέμου κατά της τρομοκρατίας" της δεκαετίας του 2000, η Συρία ήταν εργολάβος στο πρόγραμμα "έκτακτων παραδόσεων" της κυβέρνησης Μπους. Και όταν οι αραβικές επαναστάσεις ξεκίνησαν, υποστήριξε τη Σαουδική Αραβία στη συντριβή της επανάστασης στο Μπαχρέιν.
Το μεγαλύτερο λάθος του Άσαντ, όπως προκύπτει από τη συνέντευξή του στη Wall Street Journal, στις 31 Ιανουαρίου 2011, ήταν να σκεφτεί ότι η εξωτερική πολιτική του - στήριξη της Χεζμπολάχ του Λιβάνου (ειδικά κατά τη διάρκεια του πολέμου του καλοκαιριού του 2006) και της Χαμάς κατά την εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα (Δεκέμβριος 2008-Ιανουάριος 2009) - θα τον προστάτευε από το ογκούμενο επαναστατικό κύμα που διαπενούσε τον αραβικό κόσμο. Ακόμη και αν ο συριακός λαός πίστευε ότι ο αυτοπροβαλλόμενος αντι-ιμπεριαλισμός του ήταν πραγματικός ή ειλικρινής, αυτό δεν θα είχε αποσοβήσει μια εξέγερση που είχε ως κίνητρο τα εσωτερικά θέματα. Η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση ήταν καταστροφική: από τους 300.000 Σύριους που εισέρχονταν στην αγορά εργασίας κάθε χρόνο, μόνο 8.000 έβρισκαν απασχόληση κάτω από μια κατάλληλη σύμβαση. Βιαστικά εφαρμοσμένες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις μετέτρεψαν τα δημόσια μονοπώλια σε ιδιωτικά και ευνόησαν τον ρουσφετολογικό καπιταλισμό. Η συνεχιζόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που συνεχίζει να ισχύει από το 1963 και που έχει καταπνίξει όλες τις ελευθερίες και θεσμοθέτησε τα βασανιστήρια, έγινε το μέσον για τον έλεγχο του λαού.
Όταν ήρθε η επανάσταση της Συρίας, γρήγορα ξεπεράστηκε από το διεθνές παιχνίδι εξουσίας και το έδαφός της αποτέλεσε θέατρο πόλέμων δια πλεξουσίων. Οι αντίπαλες εκδοχές - της λαϊκής εξέγερσης από τη μία και της περιφερειακής και διεθνούς γεωπολιτικής σύγκρουσης από την άλλη - δεν αλληλοαποκλείονται: οι εκδοχές συνυπάρχουν, ακόμη και αν η πρώτη επικράτησε από το Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2011 και η δεύτερη από τον Ιούλιο του 2012 και μετά.
Στήριξη από τη Ρωσία
Η μεγαλύτερη υποστήριξη για το καθεστώς Άσαντ έχει έρθει από τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, η οποία προχώρησε τόσο πολύ ώστε χρησιμοποίησε το βέτο της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τρεις φορές. Η Ρωσία είχε μια ισχυρή διμερή σχέση με τη Συρία από το 1950. Η Συρία, σε αντίθεση με την Αίγυπτο του Ανουάρ αλ-Σαντάντ, ποτέ δε έκοψε τους δεσμούς της με το σοβιετικό μπλοκ. Η σχέση αυτή δημιούργησε πολλές δεκάδες χιλιάδες πολιτών με διπλή υπηκοότητα, μικτούς γάμους και ομογενείς, και ισχυρές οικονομικές σχέσεις. Το 2010 οι ρωσικές εξαγωγές προς τη Συρία ξεπέρασαν τα $1,1 δισ. και οι ρωσικές επενδύσεις στη Συρία έφθασαν σχεδόν τα $20 δισ. δολάρια. Οι πωλήσεις όπλων στη Συρία είναι σημαντικές, γιατί επιτρέπουν στη Ρωσία να δοκιμάζει την αξιοπιστία της τεχνολογίας της. Η Ρωσία εξ άλλου το 2011 κέρδισε 4 δισ. δολάρια, αν και η συριακή κυβέρνηση αργεί να πληρώσει και η Μόσχα συχνά πρέπει να επαναδιαπραγματεύετσι ή να διαγράφει το χρέος. Η ναυτική βάση στην Ταρτούς, η μόνη στρατιωτική βάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο, είναι κυρίως μια εγκατάσταση εφοδιασμού και η σημασία της έχει κάπως υπερεκτιμηθεί.
Όπως και η Γαλλία κατά τον 19ο αιώνα, η Ρωσία επίσης προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό της ως προστάτη των χριστιανών της Ανατολής. Υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο στη Συρία (4,6% του πληθυσμού) και το 52% είναι Έλληνορθόδοξοι. Η νέα συμμαχία που αναδύεται στη Ρωσία μεταξύ του Πούτιν, του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ και του Πατριάρχη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Κύριλλου I, μπορεί να εξηγήσει την ανησυχία της Ρωσίας για τα συμφέροντα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Συρία. Η ηγεσία της έχει στενούς δεσμούς με το καθεστώς Άσαντ. Το Κρεμλίνο υποστηρίζει ότι είχε εξαπατηθεί στο ζήτημα της Λιβύης το 2011, και ότι η Δύση χρησιμοποίησε μία ελαστική ή ακόμη και εσκεμμένα εσφαλμένη ερμηνεία του ψηφίσματος 1973 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για να δικαιολογήσει την στρατιωτική επέμβαση, πηγαίνοντας πέρα από την απλή "υποχρέωση να προστατέψουν", που οδήγησε σε αλλαγή καθεστώτος.
Η σθεναρή στάση της Ρωσίας πηγάζει επίσης από την άποψη του Πούτιν για τη Συρία σε σχέση με τα γεγονότα στην Τσετσενία: βλέπει τις αραβικές εξεγέρσεις ως ισλαμικές επαναστάσεις που πρέπει να σταματήσουν πριν φτάσουν στον Καύκασο και στις άλλες μουσουλμανικές περιοχές της Ρωσίας (σχεδόν το 15% των Ρώσων είναι μουσουλμάνοι).
Συμμαχία με το Ιράν
Η υποστήριξη του Ιράν για το καθεστώς Άσαντ είναι εύκολο να εξηγηθεί: η Τεχεράνη θέλει να προστατεύσει το μόνο αραβικό σύμμαχό της και να κρατήσει τις οδούς εφοδιασμού της Χεζμπολάχ ανοιχτές. Η Ιρανοσυριακή συμμαχία προέρχεται από μια μακροπρόθεσμη στρατηγική συμφωνία που έγινε το 1980, λίγο μετά την ισλαμική επανάσταση του Ιράν, όταν ο Χάφεζ αλ Άσαντ, πατέρα του Μπασάρ, απομονώθηκε και λόγω των κακών σχέσεων με το Μπάαθ στο Ιράκ και με τον Γιασέρ Αραφάτ, τον ηγέτη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Η συμμαχία μεταξύ της Συρίας και του Ιράν έχει επιζήσει εν μέσω μεγάλων πιέσεων (ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, 1980-1988), και όλες οι προσπάθειες να μπει κάποια σφήνα μεταξύ των χωρών αυτών έχουν αποτύχει. Μόλις ξέσπασε η επανάσταση στη Συρία το Μάρτιο του 2011, το Ιράν έριξε όλο το βάρος του πίσω από τον Άσααντ. Τον Ιανουάριο του 2013, χορηγήθηκε στη Συρία $ 1 δισ. πιστώσεις για εισαγωγές, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από τις διεθνείς κυρώσεις. Η Τεχεράνη έστειλε επίσης ανώτερους διοικητές της Επαναστατικής Φρουράς στη Συρία, όπου ενώθηκαν με τους μαχητές της Χεζμπολάχ και τους Σιίτες αντάρτες από το Ιράκ, για την υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ.
 |
| Οι υπουργοί εξωτερικών των ΗΠΑ και της Ρωσίας συμφωνούν στην εξεύρεση πολιτικής λύσης στο συριακό πρόβλημα. μένει να φανεί τι εννοούν με τον όρο αυτό. Μήπως το θάψιμο κάθε ελπίδας για ελευθερία και δημοκρατία; |
Το Κατάρ ευθυγραμμίστηκε γρήγορα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στη Συρία, όπως είχε γίνει με τους αδελφούς τους στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Σύμφωνα με τους Financial Times, έχει ήδη ξοδέψει $ 3δις για το εξοπλισμό των ανταρτών. Η Σαουδική Αραβία, αρχικά επιφυλακτική, προσχώρησε στη συριακή μάχη λίγους μήνες αργότερα. Αλλά η εχθρότητά της προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα την οδήγησε να υποστηρίζει τα κινήματα των σαλαφιστών - όσο κι αν είναι δύσπιστοι απέναντι σε ομάδες με διασυνδέσεις με την Αλ-Κάιντα, μετά την βία της τελευταίας δεκαετίας. Το Κατάρ στηρίζει την αντιπολίτευση, τον Εθνικό Συνασπισμό της Συρίας, και έχει επιβάλει ως ηγέτη της τον Ghassan Hitto, ένα Σύριο από το Τέξας, που δήλωσε ότι έχει στενούς δεσμούς με την Αδελφότητα. Η Σαουδική Αραβία εστιάζεται στις άμεσες ενισχύσεις, οι οποίες παρέχονται μέσω Ιορδανίας, όπου έχει δημιουργήσει ένα γραφείο συντονισμού.
Για χρόνια, το Ισραήλ έβλεπε τη Συρία ως το μικρότερο κακό που εγγυάται την ασφάλεια των συνόρων του. Η άποψη αυτή άλλαξε μετά τον πόλεμο του Ιουλίου του 2006, όταν έγινε προφανές ότι η υποστήριξη της Συρίας είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αντίσταση της Χεζμπολάχ και υπήρξε μια κλιμάκωση στην αντι-ιρανική ρητορική του Ισραήλ. Όσοι υποστηρίζουν το Ισραήλ στις ΗΠΑ χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα: ο πρώην σύμβουλος του Λευκού Οίκου Dennis Ross ευνοεί στρατιωτική επέμβαση. Ο ακαδημαϊκός Daniel Pipes, ένας από τους πιο ένθερμους φιλοϊσραηλινούς προπαγανδιστές, θα ήθελαν οι ΗΠΑ να στηρίξουν το καθεστώς και να παρατείνουν τη σύγκρουση. Ο πρώην διευθυντής της Μοσάντ Efraim Halevy εξακολουθεί να προτιμά τον Άσαντ παρά αυτούς προσπαθούν να τον ανατρέψουν και μάλιστα αναφέρεται σε αυτόν ως "ο άνθρωπος του Ισραήλ στη Δαμασκό".
Ο δισταγμός του Ισραήλ προστίθεται στη σύγχυση της Ουάσιγκτον, όπου ο Μπαράκ Ομπάμα, επιφυλακτικός μετά τα μαθήματα του Ιράκ, πιέζεται από το ισχυρό λόμπι των οπαδών της επέμβασης. Η ιδανική λύση για τις ΗΠΑ θα ήταν να φύγει ο Άσαντ, αφήνοντας το πλαίσιο του καθεστώτος στη χώρα. Αυτός είναι ο στόχος της νέας Ρωσοαμερικανικής πρωτοβουλίας και το πλαίσιο της συνδιάσκεψης που θα λάβει χώρα αυτό το μήνα στη Γενεύη. Η Γαλλία, αφού υποστήριξε σθεναρά τους επαναστάτες, ανακοίνωσε μέχρι και την επικείμενη πτώση του καθεστώτος, φαίνεται να είναι πιο προσεκτική μετά την προσέγγιση μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Φοβούμενη ίσως μια διπλωματική απομόνωση, η Γαλλία άρχισε να μιλά για τα πλεονεκτήματα μιας πολιτικής λύσης, την οποία μέχρι πρόσφατα υποβάθμιζε ή ακόμη και απέρριπτε.
(Ωστόσο, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πίσω από την απόφαση της ΕΕ να σταματήσει την ισχύ του εμπάργκο όπλων.) Όλα αυτά αποκαλύπτουν την απουσία κάθε είδους σχεδιασμού από τις περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις και έρχονται σε αντίθεση με τις πολλές θεωρίες συνωμοσίας για τη Μέση Ανατολή. Πρόθεση αυτών των δυνάμεων είναι η προστασία των δικών τους συμφερόντων και έχουν διαγράψει τα συμφέροντα του συριακού λαού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου